یادگیری زبان ترکی استانبولی آنقدرها که فکر می‌کنید سخت نیست

مثل همیشه باید بگوییم به نظر ما هیچ قطعیتی وجود ندارد که بگوییم یادگیری زبانی سخت است. وقتی ابزار و راه‌های درست یادگیری را بلد باشید، هیچ مشکلی برای یادگیری یک یا ده زبان وجود ندارد.

درباره زبان ترکی استانبولی مشکلات یادگیری زبان کمتر هم هست؛ چون محلی‌ها وقتی ببینند شما در حال یادگیری زبان ترکی هستید، آنقدر باانگیزه و خوش‌اخلاق هستند که کیف می‌کنید و تلاش می‌کنید هرطور شده است با آن‌ها به زبان خودشان صحبت کنید. ترک‌ها، مغرور و پرافتخار هستند و اغلب عادت دارند شایعه درست کنند که زبانشان سخت است (اما آنقدرها که فکر می‌کنید سخت نیست)! اما همین افراد وقتی ببینند شما به زبان آن‌ها صحبت می‌کنید، از خوشحالی پرواز می‌کنند!

علاوه بر این، بسیاری از ویژگی‌های زبان ترکی استانبولی در ابتدا بسیار متنوع هستند و باعث می‌شود این احساس را داشته باشید که زبان ترکی استانبولی، زبان سختی است، اما واقعیت این است که بسیاری از این ویژگی‌ها بسیار منطقی و منسجم هستند و فهم و یادگیری آن‌ها بسیار ساده است. برای مثال در این مقاله به شما خواهم گفت بازنویسی جمله‌ها واقعا ساده و منطقی است.

با این توضیح، زبان ترکی استانبولی به هیچ‌وجه شبیه زبان‌هایی که قبلا خواندید نیست! این یعنی وقتی می‌خواهید لغات جدید یا قواعد گرامری را یاد بگیرید، باید تلاش بیشتری داشته باشید، چون کلمات این زبان و همچنین قواعد دستوری آن شباهت بسیار کمی به زبان‌هایی مثل آلمانی یا انگلیسی دارد. اما فارسی‌زبان‌ها تقریبا کار راحت‌تری دارند، چون بسیاری از کلمات این زبان در فارسی هم استفاده می‌شود. اما یک زبان جدید باید به دلیلی با زبان دیگر فرق داشته باشد، اگر همه چیز در دو زبان شبیه هم باشند که دیگر نمی‌شود به آن گفت زبان خارجی، می‌شود؟

از آنجایی که امپراطوری عثمانی در طی قرن‌ها فتوحات زیادی داشته است، زبان مجارستانی تاثیراتی در زبان ترکی استانبولی گذاشته است (و بالعکس) که به راحتی می‌شود آن‌ها را تشخیص داد. همچنین ویژگی‌هایی وجود دارد که اتفاقی مشابه هم هستند (چرا؟ چون این ویژگی‌ها کاملا متضاد بسیاری از زبان‌های اروپایی است). برای مثال استفاده از پس‌نهشت‌ها (postpositions) به جای حروف اضافه (prepositions) و ماهیت گیج‌کننده زبان برای ترتیب کلمات، از ویژگی‌هایی است که ممکن است باعث شود زبان ترکی استانبولی، زبان سختی است.

اگرچه چندین لغت مجارستانی در زبان ترکی استانبولی وجود دارد، اما یکی از جذاب‌ترین آن‌ها برای من elma (apple) است. اما در ادامه توضیح می‌دهیم که سایه عوامل دیگری هم روی این قرض گرفتن‌ها هست. اما در مجموع زبان ترکی استانبولی زبان خاص و منحصربه‌فردی است، و یادگیری آن به دلایلی که در ادامه می‌خوانیم، بسیار جذاب و هیجان‌انگیز است.

خواندن آسان

اولین نکته‌ای که باید درباره زبان ترکی استانبولی به آن اشاره کنیم این است که نگارش آن به صورت آوایی نوشته می‌شود و از حروف الفبای لاتین استفاده می‌کند. نگارش به صورت آوایی یعنی همانطور که تلفظ می‌کنید، می‌نویسید. تا پیش از آنکه آتاتورک (Atatürk) تغییرات بنیادی در قرن اخیر تغییراتی بنیادی در زبان ترکی ایجاد کند، الفبای زبان ترکی، عربی بود.

در زبان ترکی استانبولی، هر حرف فقط یک صدا دارد و هیچ صامت دو حرفی وجود ندارد که بخواهد گیجتان کند (صامت‌هایی مثل sh، ch، ght و موارد دیگر)، بنابراین هر صدا جداگانه تلفظ می‌شود. تلفظ کلمات دقیقا همانطور است که انتظارش دارید، به جز موارد زیر:

• حرف c مثل j انگلیسی (jam) تلفظ می‌شود. بنابراین کلمه sadece (فقط و فقط) به صورت sah-deh-jeh تلفظ می‌شود.
• حرف ç مثل ch انگلیسی تلفظ می‌شود، نه مثل s در زبان‌هایی که ریشه لاتین دارند.
• حرف ğ بی‌صداست (مصوت قبل از آن کشیده‌تر ادا می‌شود)
• حرف ş مثل sh انگلیسی تلفظ می‌شود.
• حرف ı مثل i است اما نقطه ندارد. گاهی به اشتباه تصور می‌شود این حرف به شکل بزرگ Iاست (یعنی بزرگ نوشته شده i)، اما این حرف ترکی اگر قرار باشد بزرگ نوشته شود باید به شکل İ نوشته شود. بنابراین شهر استانبول در واقع İstanbul است، نه Istanbul. حرف ı مثل schwa تلفظ می‌شود.
• حروف مصوت ö/ü که روی آن‌ها اوملات (دونقطه) قرار دارد مثل آلمانی است.

بعد از یادگیری این تفاوت‌ها، می‌توانید متون به زبان ترکی استانبولی را به طور مستقیم و به راحتی بخوانید، اگرچه بومیان ممکن است آن‌ها را کمی متفاوت‌تر تلفظ کنند. برای مثال، متوجه شدم بسیاری از مردم صدای ‘e’ را شبیه صدای ‘a’ تلفظ می‌کنند.

واژگان

وقتی در حال یادگیری زبان ترکی استانبولی بودم، از اینکه می‌توانستم کلمات آشنای زیادی را به راحتی تشخیص بدهم، من را به وجد می‌آورد. درست مثل تمام زبان‌های دیگر، قبل از یادگیری هر چیزی، باید هزار کلمه پایه را یاد بگیرید. در زبان ترکی استانبولی، برندها، اصطلاحات تخصصی مربوط به تکنولوژی همه از زبان انگلیسی گرفته شده‌اند و این مسئله تقریبا در تمام زبان‌های دیگر هم همین‌طور است.

اما همین مسئله باعث شد فکر کنم چرا در زبان ترکی استانبولی کلمات قرض گرفته شده از زبان‌های دیگر تا این حد زیاد است، جالب‌تر از همه اینکه بیشتر این کلمات از زبان فرانسه وارد زبان ترکی استانبولی شدند. در یک منبع موثق خواندم 5000 کلمه در زبان ترکی استانبولی از زبان فرانسه وارد شدند. در مقایسه، 6500 کلمه از عربی، 1400 کلمه از فارسی، حدود 600 کلمه از زبان ایتالیایی، 400 کلمه از زبان یونانی و 150 کلمه از لاتین وارد زبان ترکی استانبولی شدند. در بسیاری موارد، معادل ترکی هم برای کلمات وجود دارد، که با هدف استفاده استاندارد تعیین شدند؛ اما در موارد دیگر کلمات قرضی هستند که حکم کلمات استاندارد را دارند و گاهی هر دو کلمه مورد استفاده قرار می‌گیرند (کلماتی مثل şehir  و kent برای شهر، در حالی که کلمه şehir یک کلمه غیرترکی است).

با یکی از بومیان ترک‌زبان که صحبت می‌کردن به من گفت در سفری که به پاریس داشته، می‌توانسته بسیاری از کلمات را تشخیص بدهد، در صورتی که حتی یک بار هم سعی نکرده زبان فرانسه یاد بگیرد. بنابراین زبان فرانسه به طور قطع تاثیرش را روی زبان ترکی استانبولی گذاشته است.

بعضی از کلماتی که در زبان ترکی استانبولی وجود دارند اما در واقع کلماتی فرانسوی هستند:

kuaför, şans, büfe, lise (lycée), bulvar, asansör, aksesuar, kartuş, ekselans, sal.

مطمئنم تعداد بسیار بیشتری از این کلمات وجود دارد که شاید شما بهتر از من بدانید.

این کلمات با اینکه فرانسوی هستند، اما با الفبا و آوای ترکی نوشته می‌شوند، اما وقتی یک بار که آن‌ها را تلفظ کنید، متوجه می‌شوید کاملا حال و هوای لهجه و زبان فرانسوی دارند. حتی اگر بلد نباشید به زبان فرانسه صحبت کنید، قطعا می‌توانید بسیاری از این کلمات را تشخیص بدهید، درست مثل تمام کلمات انگلیسی که در این زبان و زبان‌های دیگر هم وجود دارد و تشخیص آن‌ها برای شما ساده است.

پسوندها

برای کلمات ترکی (که واقعا ترکی هستند)، می‌شود خیلی راحت کلمات را به اجزای تشکیل‌دهنده‌اش تقسیم و آن‌ها را تجزیه و تحلیل کرد. وقتی یاد بگیرید ساختار زبان را درک کنید، این کار یکی از ساده‌ترین کارهاست. به این ترتیب، واژگان و دستور عمل کاملا با هم همخوانی دارند، چون به سادگی نمی‌توان معنی بیشتر کلمات را در دیکشنری پیدا کرد، اما اگر ساختارهای پایه گرامری را درک کنید و بشناسید، خیلی سریع می‌توانید تشخیص بدهید ریشه کلمه چیست.

یکی از سریع‌ترین راه‌های برای گسترش دایره لغات، این است که پسوندهای استاندارد را یاد بگیرید. بسیاری از آن‌ها مثل سایر پسوندها اسم را به صفت (یا برعکس)، فعل (پسوندهای -mek/-mak مصدرساز هستند و صرف آن‌ها خیلی معمولی و راحت است) می‌سازند یا شخصی را با حرفه‌ای خاص معرفی می‌کنند؛ مثلا -ci/-cı  در کلمه öğrenci = student  که از مصدر öğrenmek ساخته شده است.

پسوند دیگر، پسوند ملکی یا همان of در زبان انگلیسی است که برای ترکیب کلمات مورد استفاده قرار می‌گیرد. می‌توانید آن را همه‌جا ببینید و وقتی یک بار آن را یاد بگیرید، برایتان کاملا معنی و مفهوم پیدا می‌کند. برای مثال، Istiklal  نام یکی از خیابان‌های (cadde) معروف استانبول است. بنابراین «خیابان استقلال» در زبان ترکی استانبولی، Istiklal caddesi است. پسوند «-si» در این عبارت به معنی of و Istiklal  هم به معنی independence است. در واقع اگر ترک‌ها بخواهنید اسم این خیابان را به صورت عبارتی به زبان انگلیسی بگویند، ترجیح می‌دهند به جای Independence avenue بگویند Avenue of independence. به همین ترتیب، تمام دانشگاه‌ها (üniversite) در کشور ترکیه در عنوانشان یک üniversitesi  دارند.

یکی از نکات مهم درباره پسوندها که باید به طور کلی آن را بیان کنیم، این است که باید به هماهنگی مصوت (vowel harmony) عادت کنیم. این ویژگی در زبان مجارستانی هم هست و در زبان ترکی استانبولی هم وجود دارد، اما در زبان‌های دیگر نیست که بخواهیم با آن‌ها تمرین کنیم. مثل بسیاری از جنبه‌های دیگر زبان، این مبحث  هم بسیار سرراست و راحت است و فقط باید وقت بگذارید تا استفاده درست آن‌ها را یاد بگیرید. در ابتدا ممکن است اشتباهاتی داشته باشید، اما مردم اغلب حرفتان را متوجه می‌شوند.

ساخت کلمات و جملات

یکی از مباحثی که لازم است در ذهنتان آن را تغییر بدهید، این است که در زبان ترکی استانبولی چیزی به عنوان “to be” یا “to have” نداریم. ترسناک به نظر می‌رسد، اما بازنویسی یا تغییر جمله بسیار راحت است و خیلی زود می‌توانید آن را یاد بگیرید. فقط کافی است همانطور که در زبان انگلیسی صحبت می‌کنید، جمله‌سازی کنید ولی is/am/are و غیره را از جمله‌تان حذف کنید. مثلا به جای “I have a car” بگویید “my car exists”.

یکی دیگر از جنبه‌های «عجیب» این زبان، ترتیب (نحوه) قرارگیری کلمات در جمله است. برای مثال، فعل‌ها اغلب در انتهای جملات قرار می‌گیرند. بنابراین وقتی می‌خواهید بگویید “I am learning Turkish” باید بگویید  Türkçe öğreniyorum. به نظر من چینش کلمات در زبان ترکی استانبولی خیلی هوشمندانه‌تر از ترتیب کلمات در زبان انگلیسی است. چون در این جمله مهم‌ترین کلمات که در حال یادگیری چه زبانی هستید، در ابتدای جمله آمده است.