ساختار جملات ژاپنی برای زبان‌ آموزان صفر کیلومتر

بسیار خوب، از زبان‌آموزان ژاپنی هستید، درست می‌گویم؟ پس حتما قبلا آنقدر تمرین کرده‌اید که کالبد خوبی از دانش ژاپنی داشته باشید. یادگیری ساختار جملات ژاپنی، اسکلت آن کالبد را تشکیل می‌دهد. گوشت بدون استخوان که به درد نمی‌خورد. اگر ساختار جملات را یاد نگیرید، شبیه یک تکه گوشت بدون استخوان به نظر می‌رسید. چه کسی دلش می‌خواهد با گوشت بدون استخوان صحبت کند؟

اگر ساختار جملات را یاد بگیرید، برای سروکله زدن با هر قانون و ساختاری آماده خواهید شد. آیا شبیه کاراکترهای کتاب کودکان حرف می‌زنید؟ آیا نمی‌خواهید بالاخره از این مرحله عبور کنید و چند جمله بگویید؟ برای مثال، سری بعدی که خواستید با دوست ژاپنی‌زبان خود چت کنید، بتوانید افکارتان را جمع‌وجور کنید و بالاخره به زبان ژاپنی حرف بزنید. بسیار خوب، شاید اسمش ترسناک باشد، ولی از آن چیزی که تصورش را می‌کنید خیلی آسان‌تر است.

تعداد زیادی از زبان‌آموزان ژاپنی، با مطالعه‌ی قوانین پیچیده‌ی ژاپنی سردرگم می‌شوند. قوانینی که ممکن است ضررش بیشتر از فایده‌ی آن باشد. شاید در نگاه اول ساختار جملات ژاپنی واقعا پیچیده و گیج‌کننده باشد. دلیلش هم به خاطر تفاوت ساختاری و گرامری در زبان انگلیسی، فارسی و ژاپنی است.

در این مقاله قرار است از ساختار جملات ژاپنی درک کلی پیدا کنید تا بتوانید جملات کوتاه ژاپنی بسازید. دیگر از این بهتر چه می‌خواهید؟‌

در انتهای این مقاله یاد می‌گیرید که چگونه با نکات مقدماتی گرامری، عبارات رایج و لغات جدید ژاپنی سروکله بزنید و به کمک آن‌ها جمله بسازید. به این ترتیب، یک قدم به سمت جلو برمی‌دارید تا نسبت به سطح مبتدی پیشرفت کنید!

ساختار جملات ژاپنی در مقابل ساختار جملات انگلیسی؛ مرور کلی

همانطور که می‌دانید، ساختار جملات ژاپنی با انگلیسی تفاوت‌های زیادی دارد. اما سخت‌تر یا پیچیده‌تر نیست! در مقایسه با زبان‌هایی که یاد گرفته‌ام، زبان ژاپنی گرامر سنگینی ندارد! قرار نیست با وجه‌های خیلی پیچیده‌، تعداد، ابعاد یا موارد دیگری سروکله بزنید. شاید حرفم را باور نکنید، ولی این نکته حقیقت دارد و برای شما، خبر خوبی به حساب می‌آید! فقط کافی است ساختار جمله را بلد باشید و سپس، جمله‌سازی کنید.

وقتی پای ساختار مقدماتی جملات در میان باشد، باید بدانید که زبان ژاپنی از ساختار «فاعل، مفعول، فعل» (SOV) پیروی می‌کند. این درحالی است که در زبان انگلیسی، ساختار جملات به صورت «SVO» (فاعل، فعل، مفعول) است.

همانطور که می‌دانید، SOV ساختاری است که فعل در انتهای جمله قرار می‌گیرد. در زبان فارسی هم فعل در آخر جمله قرار می‌گیرد. در ادامه مثال‌های مختلفی از این ساختار خواهید دید. اما در ساختار «SVO» فعل بعد از فاعل در جمله قرار می‌گیرد. تقریبا می‌توان گفت که فعل بین فاعل و مفعول در جمله قرار خواهد گرفت.

اگر کمی گیج شده‌اید، اصلا نگران نباشید. بیایید مثال زیر را در نظر بگیریم:

“Jimbo eats an apple.”

«جیمبو می‌خورد سیبی‌ را»

فاعل «Jimbo»، «eats» فعل و «an apple» مفعول جمله است. اما در زبان ژاپنی ابتدا فاعل، سپس مفعول یا مفعول‌های جمله قرار می‌گیرند. بعد از آن، باید فعل را در جمله قرار دهید.

ジンボはリンゴを食べる。
じんぼはりんごをたべる。
“Jimbo an apple eats.”

«جیمبو سیبی را می‌خورد.»

ممکن است عجیب به نظر برسد (البته برای بومی‌‌های انگلیسی زبان. وگرنه ما فارسی‌زبان‌ها هم فعل را آخر جمله قرار می‌دهیم!) اما قطعا به این ساختار عادت خواهید کرد. این بخش هیجان‌انگیز و جذابی است که مغز شما طی یادگیری زبان ژاپنی تجربه خواهد کرد J

یک خبر خوب دیگر! گرامر زبان ژاپنی از زبان انگلیسی خیلی آسان‌تر است! یعنی آن همه دردسری را که در یادگیری قوانین گرامری زبان انگلیسی کشیدید، در زبان ژاپنی تجربه نخواهید کرد (به جای آن دردسرهای دیگری می‌کشیدK). ولی مطمئنا از اینکه بشنوید در زبان ژاپنی، جمع‌، مفرد و حرف تعریف (the/a) وجود ندارد، در پسوند کلمات تغییرات خیلی کمی صورت می‌گیرد و فقط دو وجه وجود دارد، بسیار خوشحال خواهید شد! گل از گل من که شکفت. شما را نمی‌دانم!

ریز و بم‌های ساختار جملات ژاپنی

ساختار افعال ژاپنی

همانطور که گفتم، افعال ژاپنی فقط دو وجه دارند: گذشته و غیر گذشته! مثل زبان انگلیسی، شما با تغییر انتهای فعل می‌توانید آن را در وجه گذشته صرف کنید. اما بر خلاف زبان انگلیسی، افعال ژاپنی بیشتر باقاعده هستند. فقط دو فعل بی‌قاعده در آن وجود دارد: する(to do) و くる (to come).

همچنین در زبان ژاپنی، برای ساختار منفی هم انتهای فعل تغییر می‌کند. با اینکه در این زبان فقط دو وجه وجود دارد، افعال ژاپنی برای بیان تغییرات جزئی تغییر پیدا می‌کنند. ساختار جملات ژاپنی به گونه‌ای است که به آن «زبان پیوندی» (agglutinative) می‌گویند. این یک کلمه‌ی فانتزی دو دلاری است که زبان‌شناسان اختراع کرده‌اند و در اصطلاحات تخصصی، آن را بیان می‌کنند. اما از نظر عامه «زبان پیوندی همان زبانی است که در آن، همه چیز به انتهای افعال می‌چسبد و معنی آن را تغییر می‌دهد». هر فعل ریشه‌ای دارد و به て یا で ختم می‌شود. شما می‌توانید به انتهای این ریشه‌ها پسوندی اضافه کنید تا معنی بیشتری به آن‌ها ببخشید. اما اگر قرار است جملات ساده‌ی ژاپنی بسازید، لازم نیست چنین کاری انجام دهید. پس ما ترجیح می‌دهیم که فعلا این قانون و تکنیک را کنار بگذاریم و به توضیح موارد دیگری بپردازیم.

حروف اضافه‌ی ژاپنی (Post-position)

با اینکه زبان انگلیسی حروف اضافه (preposition) دارد، زبان ژاپنی (post-position) دارد. در حقیقت، prepositionها کلماتی هستند که ارتباط بین بخش‌های مختلف جمله را نشان می‌دهند. از آن‌ها می‌توان به «to»، «at»، «in»، «between»، «from» و … اشاره کرد. آن‌ها در زبان انگلیسی، قبل از اسم قرار می‌گیرند. اما در زبان ژاپنی، بعد از اسم قرار خواهند گرفت.

“I went to Spain.”
スペインへ行きました。
すぺいんへ いきました。

«من به اسپانیا رفتم»

حرف‌«へ» به معنای «to» است. پس معنی تحت‌اللفظی این جمله «Spain to went» خواهد بود.

Did you hear from her?
彼女から聞きましたか？
かのじょから ききましたか？

«آیا خبری از او داری؟»

کلمه‌ی «彼女» به معنای «her» است. پس در حقیقت، به جای «from her»، «her from» نوشته می‌شود.

ترتیب صفات ژاپنی

درست مثل زبان انگلیسی، در زبان ژاپنی هم صفات قبل از اسامی قرار می‌گیرند. «a blue car» در زبان انگلیسی، همان «a blue car» در زبان ژاپنی خواهد بود. اما در عوض، باید جمله‌ی 青い車 (あおいくるま) را بیان کنید. شاید یک نکته در اینجا دردسرساز و گیج‌کننده باشد، آن‌هم این است که برخی از صفات برای تغییر در مفهوم و بیان حالت منفی یا زمان گذشته، دچار تغییر می‌شوند. برای مثال، «سرد» در زبان ژاپنی 寒い (さむい) است. اما اگر راجع به این صحبت می‌کنید که دیروز هوا سرد بوده، باید آن را به شکل 寒かった (さむかった) بیان کنید. اگر هوا سرد نیست، باید آن را به شکل 寒くない (さむくない) بیان کنید. درست مثل افعال، این صفات متغیر هم پیوندی هستند. یعنی می‌توانید به آن‌ها پسوند اضافه کنید و معنی را هم تغییر دهید.

ساختار سوالات ژاپنی

بالاخره، به جملات سوالی می‌رسیم. جالب اینجاست که مطرح کردن سوال در زبان ژاپنی خیلی آسان‌تر از زبان انگلیسی است. برای اینکه یک سوال «بله یا خیر» (yes/no question) بپرسید، فقط کافی است که به انتهای جمله، か اضافه کنید.

“He is a nice person.”
彼は優しい人です。
かれはやさしいひとです。

«او شخص خوبی است»‌

“Is he a nice person?”
彼は優しい人ですか？
かれはやさしいひとですか？

«آیا او شخص خوبی است؟»

اگر خواستید در زبان ژاپنی «wh question» هم بپرسید، کافی است‌ کلمه‌ی پرسشی را به بیشتر جمله‌ها اضافه نمایید:

“What did you eat?”
何を食べましたか？
なにをたべましたか？

«شما چه‌چیزی خوردید؟»

“I ate octopus.”
タコを食べました。
たこをたべました。

«من اختاپوس خوردم.»

“Where is he?”
彼はどこにいますか？
かれはどこにいますか？

«او کجاست؟»

“He is at the house.”
彼は家にいます。
かれはいえにいます。

«او در خانه است.»

تکنیک‌های پیشرفته برای ساخت جمله‌های ساده‌ی ژاپنی

 غیب شدن فاعل‌های ژاپنی (آخر چطور ممکن است؟)

حالا احتمالا متوجه شده‌اید که زیاد پیش می‌آید فاعل از جمله حذف شود. این یکی از خصوصیات زبان ژاپنی است که تا جایی که می‌تواند، فاعل را از جمله حذف کند (که ما نظیرش را در زبان فارسی هم مشاهده می‌کنیم). شاید در نگاه اول خیلی سخت به نظر برسد و زبان‌آموزان در درک آن با مشکل رو‌به‌رو شوند، اما نگران نباشید؛ ژاپنی‌ها جمله را نصفه و در نیمه راه نمی‌کنند. نشانه‌های کوچکی در آن وجود دارد که شما بتوانید مخاطب جمله را تشخیص دهید (مثل شناسه‌ی فعل که در جملات فارسی با آن برخورد می‌کنیم).

این قانون گرامری درست مثل ضمایر زبان انگلیسی عمل می‌کنند. به مثال زیر دقت کنید:

“My father is a teacher. My father teaches at the university. On weekends, my father barbecues and drinks beer. My father likes football but my father doesn’t like baseball.”

احتمالا بعد از خواندن جمله‌ی بالا، دلتان بخواهد که گلویم را فشار دهید. انقدر که خفه شوم، بمیرم و راحت شم! حالا بگذریم. در زبان انگلیسی فقط باید یک بار «my father» بگوییم (تازه اگر دلمان بخواهد)؛ بعد از آن،‌ فقط باید از ضمیر «he» استفاده کنیم! 

“My father is a teacher. He teaches at the university. On weekends, he barbecues and drinks beer. He likes football but he doesn’t like baseball.”

بسیار خوب، درستش کردم؛ دستتان را از روی گلویم بردارید. در زبان ژاپنی هم همین اتفاق می‌افتد، ولی آن‌ها یک قدم فراتر می‌روند و فاعل جمله را کاملا حذف می‌کنند. یک بار گفتند دیگر! انگار نیازی به حضور بیشتر فاعل در جمله وجود ندارد

“I am a teacher. I teach English.”
私は先生です。私は英語を教えています。
わたしは せんせいです。わたしは えいごをおしえています。

من معلم هستم. من انگلیسی درس می‌دهم.

می‌تواند به شکل زیر نوشته شود:

私は先生です。英語を教えています。
わたしは せんせいです。えいごをおしえています。
“I am a teacher. Teach English. ” 

من معلم هستم. انگلیسی درس می‌دهم

افعال ژاپنی را می‌توانید جابه‌جا کنید

هرچند به طور تکنیکی افعال ژاپنی باید در انتهای جمله قرار بگیرند، ولی همیشه هم اینطور نیست. برخلاف زبان انگلیسی، جملات با ساختار کاملا آزادی نوشته می‌شوند. یعنی کسی پایش را روی خرخره‌ی شما نمی‌گذارد که حتما از یک ساختار استفاده کنید. البته در نوشتار باید به همان قوانین گرامری حقیقی بچسبید و چیزی را جابه‌جا نکنید، ولی در گفتار، مردم اغلب جملات را می‌شکنند و بخش‌های مختلف جمله را هر جا که به ذهنشان صحیح آمد قرار می‌دهند و به عبارتی، سمبل‌بندی می‌کنند.

برای مثال، اگر می‌خواهید بگویید «من جوجه سوخاری خوردم»، جمله‌ی ژاپنی که از لحاظ گرامری صحیح باشد، به شکل زیر نوشته می‌شود:

私はフライドチキンを食べた。
わたしは ふらいどちきんをたべた。
“I fried chicken ate.”

«من جوجه سوخاری خوردم.»

اما در مکالمات روزمره، می‌توانید بخش‌های مختلف جمله را جابه‌جا کنید و جمله را به شکل زیر بیان کنید. اصلا هم مشکلی ندارد:

食べた、フライドチキン。
たべた、フライドチキン。
“Ate, fried chicken.”

خوردم جوجه سوخاری رو.

フライドチキン食べた、私。
フライドチキンたべた、わたし。
“Fried chicken ate, I.”

جوجه سوخاری خوردم من.

اما هر کدام از جملات بالا با همان معنی مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما اگر در زبان انگلیسی چنین جمله‌هایی بیان کنید، عجیب و غریب به نظر خواهد رسید. انگار عقل از سرتان پریده باشد!

هرچند، برای یادگیری ساختار مقدماتی جملات ژاپنی، به ساختار «فاعل، مفعول، فعل» بچسبید و فعلا این جابه‌جایی‌های محاوره‌ای را نادیده بگیرید. ساختار «SOV»، مناسب و استاندارد است. بعدا هم می‌توانید فرم‌های محاوره‌ای را در زبان گفتاری یاد بگیرید.

برای مهارت در جمله‌سازی به زبان ژاپنی، باید تمرین کنید

طبیعتا هیچ‌ مهارتی بدون تمرین به دست نمی‌آید. پول ممکن است باد آورده باشد، ولی مهارت در یک زبان جدید را نمی‌توان از هوا به دست آورد! خصوصا که موضوع یادگیری، ساختار جملات ژاپنی باشد! شاید اگر قبلا زبان انگلیسی یاد گرفته و به ساختار SVO عادت کرده باشید، یادگیری ساختار SOV در زبان ژاپنی کمی سخت به نظر برسد، اما با تمرین می‌توانید مغز خود را به چنین ساختاری عادت دهید و آن را سریع و آسان یاد بگیرید. به شما قول می‌دهم که قوانین گرامری ژاپنی را با انگلیسی قاطی نکنید. این دو زبان آنقدر متفاوت هستند که به هیچ عنوان در قوانین گرامری، با مشکل رو‌به‌رو نخواهید شد. شاید با یادگیری زبان اسپانیایی، کمی در قوانین گرامری زبان انگلیسی گیج شوید. ولی مطمئن باشید این اتفاق با یادگیری زبان ژاپنی رخ نمی‌دهد. سعی کنید علاوه بر ساختار‌ جملات، برخی از عبارات مودبانه را هم به زبان ژاپنی یاد بگیرید تا بیشتر شبیه بومی‌های ژاپنی‌زبان صحبت کنید. چون آن‌ها برای صحبت با بزرگتر خود، بدون شک از الفاظ محترمانه‌تری استفاده می‌کنند.

بیشتر بخوانید:چگونه یک ماهه زبان ژاپنی یاد بگیریم؟

بیشتر بخوانید:6 پادکست ژاپنی برای سرعت بخشیدن به یادگیری