حروف صدادار ترکی: انواع، قوانین و مثال ها [راهنمای گام به گام]

زمانی که صحبت از گرامر زبان ترکی استانبولی می‌شود معمولا مسائل مختلفی مطرح می‌شود که باید به آنها دقت و توجه داشته باشید. یکی از مهم‌ترین این مسائل آشنایی با حروف صدادار ترکی و نحوه استفاده درست از آنهاست که بسیاری از افراد در این زمینه مشکلات زیادی را تجربه می‌کنند. عدم آشنایی با این حروف باعث به وجود آمدن مشکلات زیادی می‌شود که از جمله آنها می‌توان به عدم توانایی در صحبت‌کردن درست به زبان ترکی استانبولی اشاره کرد. به همین علت است که شما حتما باید با این حروف آشنا شوید.

ما در این بخش از آموزش زبان ترکی استانبولی قصد داریم کمی بیشتر درباره این حروف صحبت کرده و نکات مهم و کاربردی را درباره این موضوع در اختیار شما قرار دهیم. پس اگر شما هم جز آن دسته از افرادی هستید که با این حروف آشنایی کاملی ندارید و قصد دارید که اطلاعات بیشتری را در این زمینه به دست بیاورید به شما پیشنهاد می‌کنیم حتما ادامه این مطلب را بادقت مطالعه کنید تا اطلاعات موردنیاز خود در این زمینه را به دست بیاورید.

آشنایی با حروف صدادار ترکی استانبولی

پیش از صحبت درباره هر موضوع دیگری اجازه دهید تا کمی بیشتر با خود اصطلاح حروف صدادار ترکی آشنا شده و نکاتی را در این زمینه بیان کنیم. به طور کلی باید توجه داشته باشید که اصطلاح هارمونی یک پدیده دستوری نیست و بیشتر پدیده‌ای است که به گوش می‌نشیند. در واقع حروف صدادار در هر زبانی بیشتر از این‌که مربوط به دستور و گرامر آن زبان باشند مربوط به موسیقی آن زبان هستند. می‌توانید این طور در نظر بگیرید که صحبت کردن به یک زبان خارجی مانند نواختن گیتار است.

اگر ندانید که از کدام سیم‌ها باید برای تولید هر هارمونی خاصی استفاده کنید و با چه مقیاسی از آن استفاده کنید احتمالا نمی‌توانید به‌خوبی گیتار بزنید. در زبان ترکی استانبولی هارمونی مصوت پدیده‌ای است که زبان را هماهنگ نگه می‌دارد. قوانینی که در این زمینه وجود دارند مشخص می‌کنند که از چه مقیاسی برای بیان حروف صدادار باید استفاده کنید.

در خصوص زبان ترکی باید بدانید که این زبان یک زبان چسبناک است، به این معنا که کلمات جدید با افزودن یک پسوند به ریشه کلمات ایجاد می‌شوند و قوانین هارمونی که در این زبان وجود دارند مشخص می‌کنند که کدام پسوند باید به ریشه کلمه اضافه شود تا هارمونی پایدار باقی بماند. به طور کلی حروف صدادار ترکی را می‌توان به سه دسته زیر دسته‌بندی کرد:

• عقب / جلو
• باز / بسته
• گرد / بدون گرد کردن

آیا هارمونی صوتی تنها در زبان ترکی وجود دارد؟

هارمونی صوتی یکی از ویژگی‌های رایجی است که اکثر زبان‌های چسبناک به استثنای زبان گوارانی دارد. این هارمونی بیشتر به دلیل تمایل طبیعی به ایجاد صداهای هماهنگ با تلاش کمتر در زبان‌ها ایجاد می‌شود. بله ترک‌ها نمی‌خواهند که هنگام صحبت کردن انرژی زیادی صرف کنند و برای گفتن یک کلمه به میزان زیادی زبان خود را به جلو و عقب ببرند.

با این حال قبل از این‌که بخواهیم به جزئیات حروف صدادار ترکی بپردازیم می‌خواهیم کمی بیشتر درباره David صحبت کنیم که یک زبان‌شناس است که زبان‌های بسیار زیادی را تولید کرده که در سریال‌ها و فیلم‌های مختلف مانند سریال بازی تاج و تخت مورداستفاده قرار گرفته‌اند. برخی از زبان‌هایی که توسط او ایجاد شده‌اند دارای سیستم هارمونی مصوت‌ها هستند که همین موضوع نشان می‌دهد این یک مسئله کاملا طبیعی در بسیاری از زبان‌های مختلف است.

هارمونی‌های صوتی چهارطرفه و دوطرفه

سیستم هارمونی مصوت در زبان ترکی از دو نوع مختلف تشکیل شده است: هارمونی مصوت اصلی و هارمونی مصوت فرعی.

اولین نکته‌ای که در این زمینه باید به آن دقت داشته باشید این است که هر منبعی از اصطلاحات مختلف برای اشاره به قوانین هارمونی مصوت‌ها در زبان ترکی استفاده می‌کند. ممکن است امروزه افرادی را ببینید که از ماژور و مینور برای بیان این مفاهیم استفاده می‌کنند؛ ولی یکی از رایج‌ترین راه‌هایی که برای صدا زدن آنها وجود دارد هارمونی‌های صوتی چهارطرفه و دوطرفه است که در نهایت به‌صورت خلاصه به ترتیب i-type و a-type نامیده می‌شوند.

دسته‌بندی زیر را مشاهده کنید تا به شکل بهتری با این مفاهیم آشنا شوید:

پس به طور کلی می‌توان گفت که هارمونی چهارطرفه در واقع همان هارمونی مینور و i-type بوده و هارمونی دوطرفه نیز همان هارمونی صوتی ماژور و a-type است.

هارمونی صوتی نوع A

در این بخش برای صحبت درباره حروف صدادار ترکی قصد داریم درباره هارمونی‌های صوتی نوع A صحبت کنیم که همان هارمونی‌های اصلی هستند. این نوع از هارمونی‌ها بسیار ساده بوده و درباره عقب /جلو هستند. این قانون بیان می‌کند که اگر مصوت نهایی در یک کلمه مصوت پشتی باشد، صدای بعدی که تولید می‌شود نیز باید مصوت پشت باشد.

به عبارت دیگر می‌توان گفت که اگر یکی از هجاها از بین a، ı، o و u باشند مصوت قبلی آنها باید a باشد.

در صورتی که هجای آخر یکی از مصوت‌های جلویی ö، i، ü یا e باشد حتما باید دارای پسوند e نیز باشند.

حالا احتمالا متوجه شده‌اید که چرا به این نوع از هارمونی‌های صوتی هارمونی‌های نوع A گفته می‌شود. از طرف دیگر متوجه شده‌اید که چرا به آنها هارمونی‌های صوتی دوطرفه می‌گویند؛ چراکه در اینجا تنها دو گزینه برای شما وجود دارد که این دو گزینه عبارت‌اند از a و e.

دقت داشته باشید که اگر در ریشه فعل یک واکه پشتی دارید پسوند شما حتما باید a باشد. زمانی که یکی از مصوت‌های جلویی در ریشه فعل شما قرار دارد در چنین شرایطی حتما باید از حرف صدادار e استفاده کنید. مثال‌های زیر را در این زمینه مشاهده کنید:

• Ev: خانه
• Evler: خانه‌ها
• Şişe: بطری‌ها

دقت داشته باشید که در اینجا چون کلمه ما با –e به پایان می‌رسد حتما باید پسوند –ler را به آن اضافه کنیم.

مثال‌های زیر را مشاهده کنید:

• Şişeler: بطری‌ها
• Kapı: در
• Kapılar: درها
• Evde: در خانه
• Kapıda: دم دره

خب حال که با حروف صدادار ترکی آشنا شدیم اجازه دهید تا تلفظ این حروف صدادار را نیز بسازیم و متوجه شویم که دهان شما چه شکلی می‌گیرد:

ابتدا بگویید a و سپس بگویید A – E، A – E، A – E و A – E. حال متوجه می‌شوید که دهان شما چگونه شکل می‌گیرد. a قسمت پشتی و e قسمت جلویی است. پس اگر دفعه بعدی ندانستید که باید از چه پسوندی استفاده کنید فقط تلفظ هر مصوت را بنویسید و یکی را انتخاب کنید که دهان شما را کمتر تکان می‌دهد.

در ضمن باید دقت داشته باشید که اگر انواع مصوت‌ها را شناخته‌اید نیازی به حفظ این قوانین ندارید؛ چراکه می‌توانید خودتان از شکل دهانتان تشخیص دهید که باید از کدام پسوند در کلمات خود استفاده کنید.

مصوت‌ها و هارمونی‌های صوتی i-type

در این بخش برای صحبت درباره حروف صدادار ترکی اجازه دهید تا کمی بیشتر درباره هارمونی‌های صوتی 4 طرفه صحبت کنیم که امروزه با نام هارمونی‌های صوتی i-type نیز شناخته می‌شوند. برخلاف دسته قبلی در اینجا شما این هارمونی‌های صوتی را چهارطرفه می‌نامید؛ چراکه شما باید از بین چهار گزینه، صدای مدنظر خود را انتخاب کنید که این انتخاب‌ها به ترتیب i، ı، u و ü خواهد بود.

این موضوع در مباحث گرامری به‌صورت (I)yor نشان داده می‌شود. این مسئله به این معناست که شما می‌توانید یکی از گزینه‌های زیر را انتخاب کنید:

–ıyor

–iyor

–uyor

–üyor

البته باید دقت داشته باشید که این انتخاب شما با توجه به مصوتی است که قصد دارید پسوند خود را به آن بچسبانید. اجازه دهید تا مثالی را در این زمینه به شما ارائه دهیم که به شما کمک می‌کند تا بتوانید به شکل بهتری این موضوع را متوجه شوید:

Uyu-

ریشه فعل خوابیدن

Uyuyor

او می‌خوابد.

بله در اینجا چون u یک حرف گرد و پشتی است پس شما نیازی ندارید که دهان خود را زیاد تکان دهید و می‌توانید کار خود را با حرف u ادامه دهید.

نکته مهم دیگری که در اینجا باید به آن دقت داشته باشید این است که اگر آخرین هجا e یا i باشد مصوت بعدی نیز باید i باشد. مثال‌های زیر را مشاهده کنید تا به شکل بهتری این موضوع را درک کنید:

Sevgi

دوست داشتن

Sevgisiz

بدون عشق

Güzel mi?

خوشگله؟

Kalem

قلم، مداد

Kalemsiz

بدون قلم

Kalemsiz sınava gelmiş

او بدون قلم به امتحان آمده است.

حال اگر هجای آخر شما یک هجا از بین ö و ü باشد مصوت بعدی که شما باید به کلمه خود اضافه کنید ü خواهد بود. مثال‌های زیر را مشاهده کنید تا به شکل بهتری این موضوع را درک کنید:

• Göl: دریاچه
• Gölsüz: بدون دریاچه
• Gölsüz şehir: شهر بدون دریاچه
• Görgü: ترس
• Görgüsüz: بدون ترس

حال اگر آخرین هجایی که شما دارید دارای a یا ı باشد در این صورت مصوت بعدی که شما باید مورداستفاده قرار دهید نیز ı خواهد بود که می‌توانید این موضوع را در مثال‌هایی که در ادامه برای شما آورده‌ایم مشاهده کنید:

• Kapı: در
• Kapısız: بدون در
• Saygı: احترام
• Saygısız: بی احترامی

آخرین موضوعی که قصد داریم درباره این موضوع درباره آن صحبت کنیم این است که اگر آخرین هجایی که شما دارید o یا u باشد در این صورت مصوت بعدی که شما باید مورداستفاده قرار دهید u خواهد بود. در ادامه مثال‌هایی را برای شما آورده‌ایم که این موضوع را به شکل بهتری به شما نشان می‌دهند:

• Yorum: اظهار نظر
• Yorumsuz: بدون نظر
• Zor: سخت
• Zor mu?: سخته؟

مثال‌های کاربردی برای درک حروف صدادار در ترکی

برای این‌که توضیحات بیان شده درباره حروف صدادار ترکی را به شکل بهتری درک کنید در این بخش قصد داریم چند مثال کاربردی را به شما ارائه دهید که دقت کردن به آنها به شما کمک می‌کند تا بتوانید به شکل بهتری از حروف صدادار در جملات و کلمات خود استفاده کرده و نتایج بهتری را در یادگیری حروف صدادار در زبان ترکی دریافت کنید. از جمله این مثال‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• İş: کار
• İş + siz: بیکار (از آنجایی که آخرین و تنها مصوت کلمه is حرف i است مصوت بعدی آن نیز همان i خواهد بود.
• Binada: در ساختمان است.
• Binadan: از ساختمان
• Apartmanda: داخل آپارتمان است.
• Uçakla: به وسیله هواپیما
• Terbiyesiz: گستاخ، بی‌تربیت
• Hayvanlar: حیوان‌ها
• Sebzeler: سبزیجات

بیرون آمدن صدا از گلو

در بخش‌های قبلی درباره حروف صدادار پشتی و جلویی صحبت کرده و نکاتی را بیان کردیم. حال برای درک هرچه بیشتر و بهتر این موضوع قصد داریم توضیحاتی را در این خصوص به شما ارائه دهیم.  عبارت Kalın Ünlüler در زبان ترکی به معنای حروف صدادار پشتی است که شامل حروف a، ı، o و u می‌شود. از طرف دیگر صداهای جلویی در  این زبان نیز İnce Ünlüler نامیده می‌شوند که شامل حروف e، i، ö و ü می‌شود.

بسته به جایی که مصوت‌ها از گلو خارج می‌شوند برخی از عقب و برخی از آنها از جلوی گلو خارج می‌شوند. صداهایی که از پشت گلو بیرون می‌آیند معمولا سخت‌تر و عمیق‌تر هستند. در واقع بیان این صداها کمی سخت و دشوار است و به همین علت است که ما آنها را حروف Kalın Ünlüler می‌نامیم. این عبارت به معنی حروف صدادار ضخیم یا کلفت است.

حال ممکن است این سوال به نظر برسد که در مورد مصوت‌هایی که از جلوی گلو بیرون می‌آیند چطور؟ دقت داشته باشید که این مصوت‌ها معمولا دارای صدای ملایم‌تری هستند. به همین علت است که ما آنها را İnce Ünlüler یا حروف صدادار نازک می‌نامیم. دلیل اصلی این موضوع این است که چنین صداهایی معمولا بسیار نرم هستند. با توجه داشتن به همین نکته شما به‌راحتی می‌توانید از حروف صدادار در جملات خود استفاده کرده و از مزایای آنها نهایت بهره را ببرید.

حروف صدادار ترکی بر اساس شکل لب

یکی از نکات بسیار مهمی که باید درباره حروف صدادار ترکی بدانید این است که بر اساس شکلی که لب شما در حین بیان این حروف صدادار به خود می‌گیرد می‌توان حروف این زبان را به دسته‌های متنوعی تقسیم‌بندی کرد. به طور کلی دو دسته را می‌توان برای این حروف در نظر گرفت که این دو دسته شامل موارد زیر هستند:

• صداهای گرد که با نام Yuvarlak Ünlüler نیز شناخته می‌شود و شامل حروف o، ö، u و ü می‌شود.
• حروف صداهای غیرگرد که با نام Düz Ünlüler نیز شناخته می‌شود و شامل حروف a، e، ı و i خواهد بود.

دقت داشته باشید که اگر در حین تلفظ این حروف صدادار لب‌هایمان گرد شود به آنها حروف صدادار گرد گفته می‌شود و زمانی که شما در زمان تلفظ این حروف لب‌هایتان به شکل گرد در نمی‌آید می‌توانید بگویید که این حروف، حروفی هستند که صدای غیرگرد دارند.

با توجه داشتن به این نکات می‌توانید یکی دیگر از دسته‌بندی‌های بسیار کاربردی که امروزه برای حروف صدادار در زبان ترکی وجود دارند را بهتر بشناسید و بتوانید از این حروف برای تلفظ صحیح کلمات مختلف استفاده کنید.

دسته‌بندی حروف بر اساس شکلی که چانه در زمان تلفظ آنها به خود می‌گیرد

اگر بخواهیم یک دسته‌بندی دیگر را برای حروف صدادار ترکی ارائه دهیم می‌توان آنها را بر اساس شکلی که چانه در زمان تلفظ آنها به خود می‌گیرد به دسته‌های مختلفی تقسیم‌بندی کرد که این دسته‌بندی به شکل زیر خواهد بود:

• حروف صدادار باز که به زبان ترکی Geniş/Açık Ünlüler نیز نامیده می‌شوند. (حروف a, e, o, ö)
• حروف صدادار بسته که به زبان ترکی Dar/Kapalı Ünlüler نیز نامیده می‌شوند. (حروف ı, i, u, ü)

زمانی که قصد دارید برخی از حروف را تلفظ کنید مشاهده می‌کنید که چانه ما به شکل بزرگ‌تری باز می‌شود. در چنین شرایطی ما معمولا چانه خود را به طور کامل باز می‌کنیم؛ بنابراین اگر هنگام گفتن یک مصوت دهان خود را به‌صورت بزرگی باز کنیم می‌توان گفت که آن مصوت در زیرمجموعه حروف صدادار و مصوت‌های باز قرار می‌گیرد و اگر برعکس این باشد شما می‌توانید این مصوت یا حرف صدادار را در زیر مجموعه حروف صدادار و مصوت‌های بسته قرار دهید.

سوالات متداول

در این بخش قصد داریم به برخی از رایج‌ترین سوالات درباره حروف صدادار ترکی پاسخ دهیم.

سخن پایانی

آشنایی با حروف صدادار ترکی به شما کمک می‌کند تا بتوانید به شکل بهتری این حروف را تلفظ کنید و از طرف دیگر می‌توانید کلمات مختلف را نیز به شکل بهتری تلفظ کنید. همین موضوع نیز باعث می‌شود تا شما بتوانید مهارت اسپیکینگ شما در زمینه زبان ترکی استانبولی به میزان زیادی تقویت شود. اگر شما هم قصد دارید این مهارت خود را ارتقا دهید به شما پیشنهاد می‌کنیم حتما در دوره های آموزشی ایرانمهر شرکت کنید. این دوره‌ها دارای کیفیت بسیار بالایی هستند که به تقویت مهارت‌های شما کمک شایانی می‌کنند.

از طرف دیگر باید دقت داشته باشید که شرکت در کلاس‌هایی که امروزه توسط آموزشگاه زبان ایرانمهر برگزار می‌شوند دارای هزینه بسیار مناسبی نیز هستند.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره یادگرفتن زبان ترکی استانبولی