11 کلمه ای که از زبان های دیگر وارد زبان ترکی شده اند

ترک ها در قسمت های مختلفی از کره زمین زندگی کرده اند و با فرهنگ ها و زبان های زیادی در تعامل بوده اند و ارتباط برقرار کردند. به همین دلیل، حجم زیادی از کلماتی که در این زبان وجود دارند، از زبان های دیگر قرض گرفته شده اند. نکته جالب این است که در گذر زمان این کلمات آواهای ترکی را به خود گرفتند و برای اینکه با مصوت های اصلی و فرعی این زبان هماهنگ شوند، تکامل پیدا کردند (مثلا Asya، Avrupa). در این مقاله ما کلماتی را به شما می گوییم که باورتان نمی شود این کلمات از زبان های دیگر وارد زبان ترکی شده اند.

Kaldırım – Pavement

اگر فکر می کنید این کلمه از فعل ترکی kaldırmak مشتق شده است، کاملا اشتباه می کنید. با این حساب متضاد این کلمه باید بشود indirim؟ هاها! اشتباهه! کلمه Kaldırım از کلمه یونانی kallidrómos  (καλλιδρόμος) به معنی «جاده خوب/زیبا»  است.

Kalo (beautiful) + drom (road)

ما کلمه “drom” را در “hippodrome” هم استفاده می کنیم.

Boğa yılanı  – Gopher snake

مار بوآ. این مارها طعمه ها و قربانی ها را با نیش زهرآلودشان می کشند (boğmak). با این حال، ‘boğa yılanı’ به طور قطع از فعل ترکی ‘boğmak‘ مشتق نشده است. این مارها معمولا در آفریقای جنوبی و ماداگاسکار زندگی می کنند و می توانند یک پلنگ جگوار یا خوگ را درسته بخورند. این مارها در زبان محلی همان مناطق و البته در زبان فارسی «بوآ» نامیده می شوند. بنابراین، شکل نوشتاری صحیح آن «Boa» است، مثل «Piton» و «Anaconda». با اینحال به نظر می رسد کلمه boğa yılanı خیلی خوب با آوا و نوشتار زبان ترکی استانبولی هماهنگ شده است.

Aferin-  Well done

این کلمه آنقدر در زبان ترکی استانبولی قدمت دارد که بسیاری افراد فکر می کنند این کلمه اصالتا ترکی است. اولین پیدایش این کلمه به قبل از سال 1500 برمی گردد. این کلمه از کلمه فارسی āfirīn (آفرین) قرض گرفته شده است و همان زمان به نحوی تکامل پیدا کرده است تا با مصوت اصلی هماهنگ شود. در زبان فارسی معنی آن compliment است و الان با معنی bravo در زبان ترکی استفاده می شود.

Kilit – Lock

زبان ترکی استانبولی این کلمه را از کلمه فارسی kelīd (کلید) به معنی anahtar قرض گرفته است. زبان فارسی هم این کلمه را از کلمه یونانی kleid (κλεïς) قرض گرفته است. این کلمه یونانی از ریشه هندو-اروپایی klau (که یادآور to close به زبان انگلیسی و la clave به زبان اسپانیایی است) مشتق شده است. از طرف دیگر واژه Anahtar از زبان یونانی آمده که به معنی aniχtēri (ανοιχτηρι) و‘açkı,  açacak‘ (opener) است.

Menderes

رودخانه پر پیچ و خم (Meandering water). همین کلمه امروزه در زبان یونانی با عنوان méandros μαίανδρο وجود دارد. منابع ترکی می گویند این کلمه از یونان باستان وارد این کشور شده است و امروزه رودی در ترکیه با نام Menderes river وجود دارد. دیکشنری Etymonline توضیحات زیر را به زبان انگلیسی برای شما مهیا کرده است:

From Greek Maiandros, name of a river in Caria* noted for  its winding course (the Greeks used the name figuratively for winding  patterns). In reference to river courses, in English, from 1590s. (*Caria is an  ancient region in Western Anatolia.)

نام رودخانه ای در «کاریا» (Caria) از کلمه  یونانی Maiandros گرفته شده و به خاطر مسیر پر پیچ و خمش این نام را به آن دادند  (یونانی ها برای الگوهای پیچ در پیچ از این اسم استفاده می کنند). برای اشاره به  مسیرهای رودخانه به زبان انگلیسی که در دهه 1590 استفاده شده است. (کاریا منطقه ای  باستانی در آناتولیای غربی است.)

معنی کلمه Menderes به زبان ترکی:

Bir akarsu yatağının az eğimli koyak tabanlarında ve ova düzlüklerinde çizdiği S harfine benzeyen kıvrım.

Anadolu

سرزمین بین رودخانه فرات و دریای اژه، در یونان قرون وسطی، آناتولیا (Anatolía (ανατολία)) نام داشت. آخرین گروه بومیان آناتولیا، امروزه به همان سرزمین «آنادولو» (Anadolu) می گویند. این کلمه اولین بار در «دستورنامه انوری» (Düsturname-i Enveri) در سال 1456 دیده شده است. کلمه یونانی آن از کلمه یونانی باستان anatolē (ανατολη) به معنی rising گرفته شده است و به این دلیل که خورشید از شرق دریای اژه طلوع می کند.

Efendi – Master, sir

اگر کسی اسم شما را صدا کند، برای اینکه بگویید «من اینجا هستم» باید بگویید efendim یا اگر متوجه حرفی نشدید، برای اینکه دوباره تکرار شود باید بگویید efendim. این عبارت رایج و مفید از کلمه یونانی قرون وسطی avthéntis (αυθέντης) به معنی royal گرفته شده است.

Bey

آقا، جناب. این کلمه از زبان سغدی (Sogdian language) آمده که تا قرن نهم وسیله ارتباطی مردم در جاده ابریشم بوده است. ریشه این کلمه را می توان در زبان اوستایی (Avestan) و سانسکریت (Sanskritic) پیدا کرد.

Avanak

ساده لوح. این کلمه از زبان ارمنی قرض گرفته شده است. اولین بار در سال 1876 در کتاب «لغات عثمانی» (Lugat-ı Osmani) نوشته «احمد وفیک پاشا» (Ahmet Vefik Paşa) دیده شده که در این کتاب کلمه را fool person معنی کرده است. معنی اصلی کلمه در زبان ارمنی donkey-foal است. این واژه ارمنی به زبان فارسی وسطی در قرن 5 و 6 برمی گردد. در فارسی وسطی به عنوان کلمه yavān/yuvān (young) شناخته می شده که همان civan به زبان ترکی است که سادگی و حماقت جوان ها را تداعی می کند.

Temel

پایه، پایگاه. کلمه از واژه یونانی themélio (θεμέλιο) گرفته شده است. پایه مجسمه در زبان یونانی “themélio” نامیده می شود. این کلمه اولین بار در قرن پانزدهم و در دوره عثمانی وارد زبان ترکی استانبولی شد که از آن زمان تقریبا به همین شکل و همین معنی باقی مانده است. جالب است بدانید که پیشکسوت کمدی و طنز ترکیه، «تمل»، نامش را از زبان یونانی گرفته است.

Kermes

فروش به نفع خیریه. ما در بسیاری از زبان های مغربی هم همین کلمه را استفاده می کنیم. این کلمه در زبان اسپانیایی و فرانسه Kermesse تلفظ می شود. کلمه Kermes اولین بار در سال 1935 در زبان ترکی استانبولی دیده شد. این کلمه از لغت فرانسوی kermesse گرفته شده است که به معنی “فروش به نفع خیریه بعد از مراسم روز یکشنبه کلیسا” است. این واژه مرکب از دو واژه یونانی ‘kýrios’κύριος (Gr. lord, god) و واژه لاتین ‘missa’ (masa, sunday seremonial)ساخته شده است که کلمه لاتین اولین بار در زبان آلمانی استفاده شده است.

بیشتر بخوانید: قید‌ها در زبان ترکی استانبولی

بیشتر بخوانید: یادگیری زبان ترکی استانبولی آنقدرها که فکر می‌کنید سخت نیست