کاربردهای وجه ماضی (Aorist) در ترکی استانبولی

وجه ماضی در زبان ترکی استانبولی و وجه حال ساده (Present simple) در زبان انگلیسی تقریبا شبیه بهم هستند. در بسیاری از منابع هم این دو را یکسان می‌پندارند.

این دو وجه شباهت‌هایی دارند ولی وجه ماضی کاملا مبحث متفاوتی است. به‌هرحال، شما در انتهای این مقاله کاربرد و نحوه‌ی استفاده‌ی صحیح از وجه ماضی را یاد می‌گیرید.

بسیار خوب، بیایید کمی راجع به وجه ماضی صحبت کنیم.

وجه ماضی پدیده‌ای دستوری است که آن را در دستورزبان هر زبانی نمی‌بینید. هرچند، شما می‌توانید چنین وجهی را در یونان باستان مشاهده کنید. وجه ماضی در زبان ترکی استانبولی در حقیقت (Geniş Zaman) است که ترجمه‌ی تحت‌الفظی آن «broad tense» است.

در زبان یونانی، ماضی لفظا به معنی «نامحدود» یا «تعریف نشده» است. البته در زبان یونانی به صورت (aóristos) نوشته می‌شود و شما احتمالا قبلا با کلمه‌ای آشنا شده‌اید که همان ریشه‌ی ماضی را داشته باشد:  Horizon (افق). افق مرز بین آسمان و زمین را ترسیم می‌کند. با اینکه ریشه‌ی این کلمه با کلمه‌ی ماضی یکی است، اما به معنی «محدود» یا «مشخص، معین» است.

اما لطفا خیلی سریع به این نتیجه نرسید که ماضی در زبان ترکی و یونانی از همه نظر یکسان هستند. در حقیقت، ماضی در زبان یونانی هیچ ربطی به ماضی در زبان ترکی ندارد. شاید این سوال برایتان پیش بیاید که اگر این دو یکسان نیستند پس چرا یکسان در نظر گرفته می‌شوند؟ در ادامه به شما کاربرد دقیق این وجه در زبان ترکی استانبولی را توضیح می‌دهیم.

کاربرد وجه ماضی در زبان ترکی استانبولی چیست؟

از این وجه برای توصیف فعالیت‌های از سر عادت و مداوم استفاده می‌شود (به‌این‌ترتیب شاید شما آن را به کلمه‌ی «نامحدود» و «تعریف نشده» ربط دهید. چون به نحوی به انجام نامحدود یک کار یا عادت اشاره می‌کند).

پس وقتی با این وجه برخورد کردید، باید از آن چه ‌چیزی بفهمید؟

عادات روزمره!

وجه حال ساده در زبان انگلیسی هم همین جنبه را دارد و همین مفهوم را ارائه می‌کند. اما وجه ماضی یک قدم جلوتر می‌رود. بیایید آن را با مثال ببینیم. (اگر شما راجع به وجه حال استمراری ترکی اطلاعاتی داشته باشید، مثال‌ ما را به راحتی درک می‌کنید).

چگونه به زبان ترکی «دوستت دارم» را بیان می‌کنید؟

 
Seni seviyorum.

بله، معنی تحت‌الفظی این عبارت «I am loving you» است، اما «I love you» معنی می‌شود. اگر ما آن را (مثل زبان انگلیسی) با وجه حال ساده در زبان ترکی صرف کنیم، به شکل زیر نوشته خواهد شد:

Seni severim.

اما «seni severim» به زبان انگلیسی « I love you» ترجمه نمی‌شود. چون معنی آن به شکل زیر است:

I love you Because I usually fall in love with the girls/boys like you. Because you are my type. It’s habitual.

من عاشقت شدم چون معمولا عاشق دخترها/پسرهایی شبیه تو می‌شوم. چون تو تایپ من هستی. این عادت من است.

امیدوارم که الان مفاهیم برایتان واضح‌تر شده باشد.

چگونه وجه ماضی را بسازیم؟

پسوند وجه ماضی«-r» است. پس با افزودن -I)r) یا -A)r) به ریشه‌ی فعل می‌توانید آن را بسازید.

اگر ریشه‌ی فعل با حروف مصوت خاتمه یابد، پس باید به آن –r اضافه کنید. اما اگر ریشه‌ی فعل به یک صامت ختم شود، باید پسوند –I)r) یا –A)r) را به آن اضافه کنید. (هارمونی واکه‌ها).

قانون اول: اگر فعل فقط یک سیلاب داشت باید از پسوند -A)r) استفاده کنید.

قانون دوم: اگر ریشه‌ی فعل طولانی‌تر باشد و بیش از یک سیلاب داشته باشد، باید از پسوند -I)r) استفاده کنید.

مفرد:

از آنجا که فعل « O-ku» دو سیلابی است، باید پسوند I)r) را اضافه کنید.

مثال‌هایی از وجه ماضی در ترکی استانبولی

Yatmadan önce dişlerimi fırçalarım
I brush my teeth before going to sleep

من قبل از خوابیدن دندان‌هایم را مسواک می‌زنم.

ریشه‌ی فعل «Fırçala-» است. Fırça به معنی «مسواک» و Fircala به معنی «مسواک زدن» است. بنابراین، از آنجا که ریشه‌ی فعل به یک حرف صدادار ختم می‌شود، می‌توانید به آن یک –r اضافه کنید.

Bira içmeyi pek severim. Genelde arkadaşlarımla içerim
I like drinking beer. Generally, I drink with my friends (as if it is a ritual)

من نوشیدن را دوست دارم. من معمولا با دوستانم نوشیدنی می‌نوشم (انگار که یک مراسم و آیین است).

افعال «sey-» و «ic-» ریشه‌های تک سیلابی هستند. پس می‌توانید به انتهای آن‌ها –A)r) اضافه کنید.

Okur
Literate

باسواد

حالت منفی وجه ماضی ترکی

حالت منفی این وجه شکل و فرم متفاوتی دارد. پسوند‌های منفی در عکس معرفی می‌شوند! –me.

حالت منفی

مثال‌هایی از وجه ماضیترکی در حالت منفی

Asla ıspanak yemez
S/he/it never eats spinach

او هرگز اسفناج نمی‌خورد.

Ekmeden biçilmez (figurative expression)
(Without planting) If you don’t plant, you can’t harvest

اگر تلاش نکنی، موفقیتی در کار نخواهد بود.

Illiterate
okuma yazma bilmez (someone who doesn’t know reading/writing),

okumamış

بی‌سواد.

کسی که خواندن و نوشتن بلد نیست.

جمع

مثالی از وجه ماضی در زبان ترکی

Yazları bahçede uyurlar
They sleep in the garden in summers

در تابستان آن‌ها در باغ‌ها می‌خوابند.

Her buluşmamızda bu restorana gideriz
We go to this restaurant in every meeting

ما برای هر جلسه به این رستوران می‌رویم.

Her ay bir kez şerbet* içerler
They drink şerbet each month

آن‌ها هر ماه شربت می‌نوشند.

Bu kitabı iki günde okuruz
We would read this book in two days

ما این کتاب را دو روزه می‌خوانیم.

شربت (Serbet) یک نوشیدنی در غرب آسیاست که از میوه‌های مختلف درست می‌شود. شربت شیرین است و معمولا در روزهای گرم تابستانی، خنک سرو می‌شود. در زمان امپراطوری عثمانی، این نوشیدنی در مناطق مختلف ترکیه خیلی رایج بود و امروزه آن را می‌توانید در «شهر قدیم استانبول» پیدا کنید. البته در ایران خودمان، این نوشیدنی به وفور یافت می‌شود.

منفی

مثالی از وجه ماضی ترکی:

Geç kalmayız
We don’t be late

ما دیر نمی‌کنیم

Bu öğrenciler asla kalın kitap okumazlar
These students never read thick books

این دانش‌آموزان هرگز کتاب قطور نمی‌خوانند

dönmek
to turn, to rotate

چرخیدن، چرخاندن

döner (در اینجا فعل با وجه ماضی یک اسم ساخته است)
döner, he/she/it rotates, the thing that rotates

او می‌چرخد، شی‌ء چرخنده، شیئی که می‌چرخد

Kitap okuyorum
I read book, I am reading book

من کتاب می‌خوانم، من درحال کتاب خواندن هستم

Kitap okurum
I read book (everyday, before going to sleep, weekends etc.)

من کتاب می‌خوانم ( هر روز، قبل از خواب، آخر هفته‌ها و …)

Karanlıktan korkarım
I am scared of dark

من از تاریکی می‌ترسم

با وجه ماضیمودب‌تر باشید!

از وجه ماضیبرای درخواست چیزی به صورت مودبانه هم استفاده می‌شود.

Bıçak getirir misiniz?
Could you bring a knife?

ممکن است برایم یک چاقو بیاورید؟

Kapıyı kapatır mısın?
Could you close the door?

آیا ممکن است در را ببندید؟

Kapıyı kapatıyor musun?
Are you closing the door (or what?)

آیا شما دارید در را می‌بندید ( یا کار دیگری انجام می‌دهید؟)

Kapıyı kapatıcak mısın?
Are you going to close the door?

آیا در را می‌بندید؟

برای مثال «rica ederim» یا « teşekkür ederim» با وجه ماضی صرف شده‌اند.

برای توصیف ماجرای یک داستان یا اتفاقی که قبلا رخ داده است هم از وجه ماضی استفاده می‌شود.

Küçük kız ninesine kurabiye götürürken, bir kurt görür.
When little girl taking cookies to her grandmother, she sees a wolf

وقتی دختربچه کلوچه‌ها را برای مادربزرگش می‌برد، گرگی را می‌بیند.

وجه گذشته‌ی ماضی

وجه گذشته‌ی ماضی در زبان ترکی استانبولی معادل «used to» در زبان انگلیسی است. حالت منفی «mezdim» به شکل «I used not to» یا «I would not» ترجمه می‌شود. بیایید به صرف وجه ماضی در حالت گذشته نگاهی کنیم:

مفرد

مثالی از این وجه در زمان گذشته

Ben içerdim.
Sen içerdin.
O içerdi.

Taşınmadan önce her hafta sushi yerdim
Before moving, I used to eat sushi every week

من هر هفته قبل از حرکت، سوشی می‌خوردم.

Karnım acıkınca, annem bana yemek pişirirdi
When I got hungry, my mom used to cook for me

وقتی گرسنه می‌شدم، مادرم برایم غذا می‌پخت.

90larda hep pop dinlerdin, şimdi elektronik müzik dinliyorsun
You used to listen to Pop in the 90s, but now you are listening to electronic music

تو در دهه‌ی 90 به موسیقی پاپ گوش می‌دادی، اما الان به موسیقی الکترونیک گوش می‌دهی.

جمع

مثالی از این وجه در زمان گذشته:

Biz içerdik.
Siz içerdiniz.
Onlar içerdiler.

Akşamları eve geç gelirdiniz
You used to come home late

تو (همیشه) دیر به خانه می‌آمدی

Kafa
Head

سر

Kafaya takmak
to attach, bother
to Care

ترجمه تحت‌اللفظی: چسبیدن، مزاحم شدن

مراقبت کردن

Bunları kafanıza takmazdınız
You (pl) used not to care these

شما به این موارد اهمیت نمی‌دادید

بسیار خوب، بیایید یکبار دیگر مواردی را که در آن‌ها باید از وجه ماضیترکی استفاده کنید، مرور کنیم. به این ترتیب، آموخته‌ها را در ذهنتان نگه می‌دارید و آن‌ها را تقویت می‌کنید.

1. برای بیان عادات روزمره
2. برای اصطلاحات و ضرب‌المثل‌ها

A Turkish proverb:

یک ضرب‌المثل ترکی:

Kirpi yavrusunu pamuğum diye sever.
A hedgehog strokes her child saying, my cotton.

معنی تحت‌الفظی: جوجه تیغی که بچه‌اش را نوازش می‌کند، به او می‌گوید :«پنبه‌ی من»

معادل این ضرب‌المثل در زبان فارسی: سوسک از دیوار بالا می‌رفت، مادرش قربان دست و پای بلوری او می‌رفت.

3. برای درخواست‌های مودبانه

Teşekkür ederim
Thank you

ممنونم

Rice ederim
You’re welcome

قابلی نداشت، خواهش می‌کنم

4. برای برنامه‌های آینده

برای توصیف یک برنامه در آینده که هنوز برنامه‌ریزی نشده است، می‌توانید از وجه ماضیاستفاده کنید. بیایید آن را در یک مثال بررسی کنیم:‌

Belki yarın gelirim.
Maybe I’ll come tomorrow. (You are not sure!)

شاید فردا بیایم. (شما مطمئن نیستید!)

حالت سوالی در وجه ماضی

بسیار خوب، اگر تاکنون همه‌چیز واضح و شفاف مطرح شده است: یک نکته برای توضیح باقی مانده است: حالت سوالی!

معنی ساختار سوالی در وجه ماضیکمی تغییر می‌کند. بهترین ترجمه و معادل آن را می‌توان کلمه‌ی «would» در زبان انگلیسی دانست.

ساختار سوالی از وجه ماضی (ماضی پرسشی) بسیار ساده و باقاعده است. البته «پسوند سوالی» m(I) در عکس مطرح می‌شود: mı, mu, mü, mi

با توجه به هارمونی واکه‌ها یکی از آن‌ها را انتخاب و به ماضی اضافه کنید! فراموش نکنید که حتما پسوند سوالی را جداگانه بنویسید!

اما چرا باید پسوند سوالی (mi) را جدا از کلمه نوشت؟

به آن فکر کنید…(پاسخ در انتها وجود دارد).

Yapar mıyım?
Would I do? or Do I do?

آیا من می‌توانم؟

Yapar mıydım?
(how) Would I have done that?

چطور باید آن را انجام دهم؟

دومی وجه ماضیگذشته (past aorist) است.

مفرد

مثالی از وجه حال ساده در زبان ترکی

Ben içer miyim?
Sen içer misin?
O içer mi?

(Ben) Sever miyim?
Would I like it?

آیا آن را دوست خواهم داشت؟

Bilmiyorum, gider mi.
I don’t know if s/he’ll go.

نمی‌دانم که آیا او خواهد رفت یا نه.

در اینجا شما در سوم شخص جمع یک بی‌قائدگی و بی‌نظمی مشاهده می‌کنید. طبق الگو، این کلمه باید به شکل « (ı)r mılar» نوشته شود اما چرا به شکل «(I)rlar mı?» نوشته شده است؟

جمع

مثال (present tense) در زبان ترکی:

Biz içer miyiz?
Siz içer misiniz?
Onlar içerler mi?

Rus edebiyatı okur musunuz?
Do you read Russian literature?

آیا شما ادبیات روسی می‌خوانید؟

Biz hiç bunu yapar mıyız!
Would we ever do that!

ما هرگز این کار را نمی‌کنیم (نخواهیم کرد)!

شما حالت سوالی وجه ماضی در زمان حال را مشاهده کردید. ساختار جملات در زمان گذشته هم الگوی مشابهی دارند. زمانی که می‌خواهید وجه ماضی در زمان گذشته را به حالت سوالی بنویسید، فقط کافی است که بعد از پسوند سوالی –mi، یک –di اضافه کنید.

فراموش نکنید که پسوند سوالی (mi) همیشه جداگانه و مستقل نوشته می‌شود. بسیار خوب، بیایید دلیل آن را بررسی کنیم.

چرا پسوند سوالی –mi در ترکی استانبولی به صورت جداگانه نوشته می‌شود؟

چون اگر باهم نوشته شوند، ممکن است پسوند سوالی (mi) را با حالت مفعولی پسوند ملکی اشتباه بگیرید.

چگونه؟

Kızımı getiriyoruz doğum günü partisine.
We are bringing my girl (daugther) to the birthday party.

ما دخترمان را به مهمانی تولد می‌آوریم.

Kızı mı getiriyoruz doğum günü partisine?
Are we bringing the girl to the birthday party?

آیا دختر را هم به مهمانی تولد می‌بریم؟

البته، شما می‌توانید مفهوم کلی را متوجه شوید، ولی وقتی پای خواندن متن‌های ترکی به میان می‌آید، گیج‌کننده خواهد شد. پس راه‌حل خوبی است که پسوند سوالی جداگانه نوشته شود.

حالا امیدوارم که تمام این مقاله معنی و مفهومی داشته باشد.

بیشتر بخوانید:پنج اشتباه رایج در یادگیری زبان ترکی استانبولی

بیشتر بخوانید:حالت مجهول در زبان ترکی استانبولی