راهنمای کامل افعال بی‌قاعده در زبان اسپانیایی

افعال بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین موضوع در دستورزبان اسپانیایی هستند. اگر می‌خواهید به آن‌ها تسلط کامل پیدا کنید‌ (به خصوص اگر می‌خواهد افعال بی‌قاعده اسپانیایی را به خوبی یاد بگیرید)، راه زیادی در پیش دارید، اما اجازه ندهید سختی راه شما را ناامید کند.

این مقاله به طور تخصصی به افعال بی‌قاعده در زبان اسپانیایی می‌پردازد. اگر نمی‌دانید این افعال چه معنی و مفهومی دارند، نگران نباشید. من به شما خواهم گفت «افعال بی‌قاعده» چه هستند، مهم‌ترین آن‌ها کدام است و چطور می‌توانید راحت و بی‌دردسر آن‌ها را یاد بگیرید. من فرض را بر این می‌گذارم که دانش زیادی از زبان اسپانیایی ندارید، بنابراین اگر مبتدی صفرکیلومتر هستید، ناامید نشوید، این مقاله برای شما هم مفید است.

اگر صفرکیلومتر نیستید، خوشبختانه باز هم یک یا دو مطلب جدید یاد می‌گیرید.

برای شروع، نگاهی سریع به تفاوت افعال باقاعده و بی‌قاعده می‌اندازیم.

فعل بی‌قاعده چیست؟

برای درک تفاوت بین افعال باقاعده و بی‌قاعده، بهتر است نگاهی به نحوه عملکرد فعل در زبان انگلیسی داشته باشیم. افعال در زبان انگلیسی از الگوی ساده‌ای پیروی می‌کنند. من با فعل «walk» مثال می‌زنم:

برای استفاده از این فعل در وجه حال ساده، باید خیلی راحت به آن ضمیر اضافه کنید، برای مثال “I walk” یا “they walk”. تنها استثنایی که در این الگو قرار دارد، سوم شخص مفرد (he/she/it) است که یک «s» به انتهای فعل اضافه می‌شود: “he/she/it walks“.

تا اینجا خیلی راحت بود، نه؟ وجه‌های دیگر هم ساده هستند: برای وجه حال استمراری، باید به انتهای فعل «-ing» اضافه شود و با وجه حال ساده فعل «to be» ترکیب شود، مثل:

“He is walking.”

همچنین می‌توانید با اضافه‌کردن «-ed» به انتهای فعل، آن را به وجه گذشته تبدیل کنید:

“I walked.”

البته مواردی که در بالا گفتیم، تنها وجه‌های زبان انگلیسی نیستند، اما نکته اینجاست که حالت‌های مختلف فعل «walk» با استفاده از الگوهایی ثابت و مشخص و البته ساده ساخته می‌شوند که می‌تواند برای افعال دیگر هم مورد استفاده قرار بگیرد:

walk, walks, walked, walking

help, helps, helped, helping

play, plays, played, playing

climb, climbs, climbed, climbing

بیشتر افعال انگلیسی از همین الگوی ساده پیروی می‌کنند؛ به همین دلیل به آن‌ها افعال باقاعده گفته می‌شود.

اما صبر کنید، افعالی مثل «speak» در چه گروهی قرار می‌گیرند؟ این کلمه از الگوی بالا پیروی نمی‌کند؛ وجه گذشته این فعل «speaked» نیست و شکل درست آن «spoke» است. همچنین فعلی مثل «buy» هم در وجه گذشته به «bought» تبدیل می‌شود، نه «buyed» و فعل «throw» به «threw» و نه «throwed».

این افعال تنها بخشی از افعال انگلیسی هستند که از قوانین رایج و الگوهای همیشگی پیروی نمی‌کنند. این افعال، بی‌قاعده هستند.

در زبان اسپانیایی هم موردی مشابه زبان انگلیسی وجود دارد. قوانین و الگوهای ساده‌ای وجود دارد که بیشتر افعال از آن‌ها پیروی می‌کنند (افعال باقاعده) و افعال زیادی هم وجود دارند که استثنا هستند و از قوانین طبیعی پیروی نمی‌کنند و افعال بی‌قاعده در زبان اسپانیایی را تشکیل می‌دهند. اگر می‌خواهید در زبان اسپانیایی به طور موثر ارتباط برقرار کنید، باید یاد بگیرید کدام افعال باقاعده و کدام افعال بی‌قاعده هستند.

اما پیش از آنکه وارد مبحث اصلی شویم و بفهمیم کدام افعال هستند که قوانین را نقض می‌کنند، اول باید یاد بگیریم قوانین افعال باقاعده در زبان اسپانیایی چه هستند.

مروری سریع بر افعال باقاعده در زبان اسپانیایی

این نکته یادتان بماند که افعال در زبان اسپانیایی با توجه به انتهای فعل در حالت مصدری، به سه دسته تقسیم می‌شوند:

“-ar” verbs, such as hablar (to speak), cantar (to sing), and bailar (to dance)

“-er” verbs, such as deber (to owe), correr (to run), and comprender (to understand)

“-ir” verbs, such as vivir (to live), existir (to exist), and ocurrir (“to happen”)

وجه حال ساده باقاعده در هر مورد در جدول زیر آمده است:

یادتان باشد حالتvosotros  فقط در اسپانیا استفاده می‌شود و در آمریکای لاتین برای دوم شخص جمع در حالت غیررسمی ustedes به کار می‌رود.

امیدواریم از جدول بالا الگوهایی را تشخیص داده باشید. برای مثال، حالت‌های اول شخص مفرد همگی به “-o” ختم می‌شوند و حالت‌های دوم شخص مفرد همگی به “-s” ختم می‌شوند.

وقتی بقیه وجه‌ها را بخوانید، الگوهای دیگری را هم یاد می‌گیرید. برای مثال، در اول شخص جمع (we)، افعال اسپانیایی همیشه به “-mos” ختم می‌شوند، فرقی نمی‌کند وجه فعل چه باشد:

corremos – we run

corrimos – we ran

correremos – we will run

corríamos – we were running

در این قسمت وارد جزئیات الگوها و قوانین مختلف افعال اسپانیایی نمی‌شویم. فقط باید این نکته را خاطرنشان کنم که وقتی می‌شنوید یک فعل اسپانیایی می‌تواند 100 حالت مختلف داشته باشد، آنقدر که به نظر می‌رسد ترسناک نیست. الگوها را یاد بگیرید و بعد از آن مقدار قابل توجهی از حجم مطالبی که باید حفظ کنید، کم می‌شود و با کمک گرفتن از الگوها می‌توانید وجه‌ها و صیغه‌های مختلف فعل را بسازید و صرف کنید.

نکته‌ای که درباره افعال بی‌قاعده وجود دارد و به مقاله ما مربوط می‌شود، این است که اگرچه افعال بی‌قاعده کمتر باقاعده هستند (هاها!)، اما در میان این افعال هم الگوهای مشخصی وجود دارد که می‌توانید آن‌ها را یاد بگیرید. مهم نیست یک فعل بی‌قاعده چقدر غیرعادی و عجیب باشد، شما می‌توانید بگویید اول شخص جمع به “-mos” ختم می‌شود و با استثناعات خیلی کم، اول شخص مفرد به “-o” ختم می‌شود.

بنابراین وقتی دنیای وحشی و فوق‌العاده افعال بی‌قاعده اسپانیایی را کشف می‌کنید، این مسئله را در ذهنتان داشته باشید. همیشه به دنبال میان‌برهایی باشید که حجم کاری مغزتان را کاهش بدهد و یادگیری را آسان‌تر کند.

طبقه‌بندی افعال بی‌قاعده در زبان اسپانیایی

متاسفانه، اگرچه حجم زیادی از افعال اسپانیایی باقاعده هستند، بی­نظمی‌ها در میان افعال رایجی که روزانه از آن‌ها زیاد استفاده می‌شود وجود دارد و افعالی مثل “be”، “have”، “go” و “know” تحت تاثیر این بی­نظمی قرار می‌گیرند.

وقتی به آن فکر کنید، منطقی به نظر می‌رسد؛ هر چه کلمه‌ای بیشتر استفاده شود، احتمال اینکه طی دوره‌ها و قرن‌ها تغییر کند هم بیشتر است.

بار دیگر به افعال بی‌قاعده در زبان انگلیسی برمی‌گردیم. تعداد زیادی از این افعال وجود دارند، اما گاهی گروه‌هایی پیدا می‌شوند که همه آن‌ها از الگوی یکسانی تبعیت می‌کنند، مثل “blow/blew”، “throw/threw” و “know/knew”. اگر این کلمات را یادتان بماند، می‌توانید آن‌ها را به عنوان یک گروه واحد یاد بگیرید.

خوشبختانه، افعال بی‌قاعده در زبان اسپانیایی هم اغلب به همین ترتیب دسته‌بندی می‌شوند. بنابراین بهتر است با هم نگاهی به مهم‌ترین گروه‌های این افعال بیندازیم.

افعالی در زبان اسپانیایی که ریشه را تغییر می‌دهند

ساده‌ترین افعال بی‌قاعده در زبان اسپانیایی، افعال stem-changing هستند که ریشه فعل را تغییر می‌دهند. یادگیری این افعال خیلی راحت است.

ریشه فعل قسمتی از فعل است که بعد از جدا شدن پسوند (“-ar”، “-er” یا “-ir”) از حالت مصدری فعل به دست می‌آید. بنابراین ریشه‌های hablar، deber و vivir به ترتیب “habl-“، “deb-“ و “viv-” خواهد بود.

وقتی با افعال باقاعده سر و کار دارید، هیچوقت ریشه را تغییر نمی‌دهید. تمام کاری که می‌کنید حذف پسوند مصدر و اضافه کردن پسوندهایی مثل “-o” یا “-as” است.

با این حال بسیاری از افعال، پیچیدگی‌های دیگری دارند. این مبحث با مثال بهتر درک می‌شود. در ادامه پسوندهای فعل cerrar (“to close”) در وجه حال ساده نوشته شده‌اند؛ به ریشه فعل دقت کنید:

cierro – I close

cierras – you (s.) close

cierra – he/she closes

cerramos – we close

cerráis – you (pl.) close

cierran – they close

دقت کردید چه اتفاقی افتاد؟ در مورد اول، دوم، سوم و ششم، مصوت “e” در ریشه فعل به “ie” تبدیل شد. به جز این مورد، همه‌چیز طبیعی به نظر می‌رسد، پسوند و انتهای افعال دقیقا همانطوری هستند که از افعال باقاعده انتظار دارید.

شاید تغییر ریشه در چهار حالت از شش حالت فعل کمی پیچیده و گیج‌کننده به نظر برسد. برای درک علت این موضوع، این مسئله را درک کنید که در حالت‌های “-amos/-áis”، ریشه فعل بدون استرس (unstressed) تلفظ می‌شود؛ در هر دو مورد استرس به سیلاب دوم منتقل می‌شود.

مصوت در ریشه یک فعل stem-changing فقط در صرف وجه‌هایی تغییر می‌کند که مصوت با استرس تلفظ می‌شود. در عمل، فقط کافی است بدانید در حالت‌های yo، tú، él/ella و ellos/ellas این اتفاق میفتد و این کلمات همان حالت‌های اول، دوم، سوم و ششم هستند که در بالا خواندیم. اما بهتر است بدانید چرا چنین اتفاقی میفتد. دلیل این مسئله تلفظ شدید و با استرس مصوت است، به طوری که کلمه را به دو قسمت تقسیم می‌کند.

انواع افعال Stem-Changing در زبان اسپانیایی

سه نوع فعل تغییردهنده ریشه در زبان اسپانیایی وجود دارد و در کنار آن‌ها چند مورد عجیب هم هست که در این سه دسته‌بندی نمی‌گنجند.

اول با این دسته‌بندی‌ها شروع می‌کنم. اول از همه، افعالی دارید که “e” را به “ie” تغییر می‌دهند. قبلا فعل cerrar را خواندیم که از این الگو پیروی می‌کرد. بعضی از مهم‌ترین افعال مشابه در ادامه آمده‌اند:

acertar – to guess

advertir – to advise, warn

atender – to attend to

atravesar – to cross

calentar – to warm/heat (up)

cerrar – to close

comenzar – to begin

confesar – to confess

consentir – to consent

convertir – to convert

defender – to defend

descender – to descend

despertarse – to wake up

divertirse – to have fun, enjoy oneself

empezar – to begin, start

encender – to light

encerrar – to enclose, encircle

entender – to understand

fregar – to scrub

gobernar – to govern

helar – to freeze

hervir – to boil

mentir – to lie

negar – to deny

nevar – to snow

pensar – to think

perder – to lose

preferir – to prefer

recomendar – to recommend

remendar – to mend

sentar(se) – to sit down

sentir – to feel

sugerir – to suggest

tropezar – to stumble, trip

دسته دوم افعالی هستند که “o” را به “ue” تغییر می‌دهند. برای مثال، فعل colgar (“to hang”) در وجه حال ساده در ادامه آمده است:

cuelgo – I hang

cuelgas – you (s.) hang

cuelga – he/she/it hangs

colgamos – we hang

colgáis – you (pl.) hang

cuelgan – they hang

در ادامه مثال‌هایی از این دسته را می‌بینید:

absolver – to absolve

acordarse (de) – to agree on

almorzar – to eat lunch

aprobar – to approve

cocer – to bake

colgar – to hang

conmover – to move (emotionally)

contar – to count, to tell

costar – to cost

demoler – to demolish

demostrar – to prove, demonstrate

devolver – to return (an object)

disolver – to dissolve

doler – to hurt

dormir – to sleep

encontrar – to find

envolver – to wrap

llover – to rain

moler – to grind

morder – to bite

morir – to die

mostrar – to show

mover – to move (an object)

poder – to be able to

probar – to prove, sample, test

promover – to promote

recordar – to remember

remover – to remove

resolver – to resolve

retorcer – to twist

revolver – to mix, shake

rogar – to beg, pray

soler – to be accustomed to, to usually be/do

sonar – to sound, ring

soñar – to dream

tener – to have

torcer – to twist

tostar – to toast

tronar – to thunder

volar – to fly

volver – to return (from somewhere)

سومین دسته‌بندی افعالی که ریشه فعل را تغییر می‌دهند، افعالی هستند که “e” را به “i” تغییر می‌دهند. برای مثال، به فعل  corregir (“to correct”)دقت کنید:

corrigo – I correct

corriges – you (s.) correct

corrige – he/she corrects

corregimos – we correct

*corregís – you (pl.) correct

corrigen – they correct

در ادامه فهرستی از افعالی وجود دارد که باید آن‌ها را یاد بگیرید:

colegir – to deduce

competir – to compete

conseguir – to get, obtain

corregir – to correct

decir – to say

despedir – to dismiss, fire, say goodbye to

elegir – to elect

freír – to fry

gemir – to groan, moan

impedir – to impede

medir – to measure

pedir – to ask for, order

perseguir – to follow, pursue, persecute

repetir – to repeat

reír(se) – to laugh

seguir – to follow, continue

servir – to serve

sonreír(se) – to smile

vestir(se) – to get dressed

در نهایت، به مطالعه بعضی از افعال عجیبی می‌پردازیم که ریشه فعل را تغییر می‌دهند اما به سه گروه بالا تعلق ندارند:

اولین فعل، oler (“to smell”) است که هم به معنی بو کردن (اشیا، مثل گل) و هم به معنی عطر زدن یا بویی تراوش کردن است. در این فعل “o” به “ue” تبدیل می‌شود و مثل دسته‌بندی بالاست، اما با این تفاوت که وقتی ریشه را تغییر می‌دهید، باید یک “h” هم به ابتدای فعل اضافه کنید:

huelo – I smell

hueles – you smell

huele – he/she/it smells

olemos – we smell

oléis – you (pl.) smell

huelen – they smell

یادتان باشد که حرف “h” در زبان اسپانیایی همیشه بی‌صداست، بنابراین با اینکه این حرف به اول کلمه اضافه می‌شود، اما تغییری در تلفظ آن اتفاق نمیفتد.

در دسته دوم، فقط فعل jugar است که در ریشه آن مصوت “u” به “ue” تغییر می‌کند:

juego

juegas

juega

jugamos

jugáis

juegan

دسته سوم دو فعل دارد که در آن‌ها مصوت “i” به “ie” تغییر می‌کند. این افعال adquirir (to acquire) و inquirir (to inquire) هستند. بنابراین در اول شخص مفرد آن‌ها به ترتیب adquiero و inquiero هستند.

می‌توانید پنج حالت دیگر این دو فعل در وجه حال ساده را صرف کنید؟ امیدوارم تا الان به حدی یاد گرفته باشید که بتوانید این کار را بکنید.

افعال اسپانیایی با حالت بی‌قاعده “yo”

یک اعتراف: کمی قبل شما را گمراه کردم. به شما گفتم decir که به معنی “to say” است، یک فعل تغییردهنده ریشه است که مصوت “e” را به “i” تغییر می‌دهد. این مورد غلط نیست، اما جزئیات مهمی را به شما نگفتم.

فعل Decir یکی از چند فعلی است که حالت غیراستاندارد yo را دارد. یادتان باشد که yo به معنی “I” است. جمله “I say” در زبان اسپانیایی (yo) digo است که با توجه به قوانینی که در بالا توضیح دادم، چیزی نیست که انتظار آن را داشته باشید.

برای اینکه این موضوع را واضح بفهمید، شش حالت فعل decir در وجه حال ساده را به شما می‌گوییم:

digo – I say

dices – you (s.) say

dice – he/she says

decimos – we say

*decís – you (pl.) say

dicen – they say

همانطور که می‌بینید، اولین حالت از پسوند عجیب “-go” استفاده می‌کند؛ بقیه حالت‌ها طبیعی هستند و از قانون تغییر ریشه که قبلا توضیح دادم استفاده می‌کنند.

چند فعل رایج دیگر در زبان اسپانیایی هستند که در وجه حال ساده از این الگو استفاده می‌کنند. اول شخص مفرد بی‌قاعده است؛ تمام حالت‌های دیگر یا باقاعده هستند و یا مثل فعل decir، ریشه فعل در آن‌ها تغییر می‌کند.

اینجاست که باید درباره این افعال یاد بگیرید. برای هر فعل، من به شما مصدر، اول شخص مفرد (باقاعده) و دوم شخص مفرد را می‌گویم که می‌توانید تغییر ریشه یا نبود آن را ببینید.

حالت بی‌قاعده “yo” بدون تغییر ریشه

conocer – “to know” – yo conozco, tú conoces

dar – “to give” – yo doy, tú das

hacer – “to do, make” – yo hago, tú haces

poner – “to put” – yo pongo, tú pones

salir – “to exit” – yo salgo, tú sales

traer – “to bring” – yo traigo, tú traes

ver – “to see” – yo veo, tú ves

oír – “to hear” – yo oigo, tú oyes

saber – “to know” – yo sé, tú sabes

ir – “to go” – yo voy, tú vas

estar – “to be” – yo estoy, tú estás

caber – “to fit” – yo quepo, tú cabes

lucir – “to wear” – yo luzco, tú luces

valer – “to be worth” – yo valgo, tú vales

حالت بی‌قاعده “yo” با تغییر ریشه

decir – “to say” – yo digo, tú dices

tener – “to have” – yo tengo, tú tienes

venir – “to come” – yo vengo, tú vienes

فعل Ser

حالا وقت آن رسیده با بزرگ‌ترین و بدترین فعل بی‌قاعده در زبان اسپانیایی آشنا شوید:

فعل Ser به معنی “to be”

مثل همتای انگلیسی‌اش، فعلser  به شدت بی‌قاعده است و این بی‌نظمی فقط به حالت اول شخص مفرد خلاصه نمی‌شود. در ادامه شش حالت وجه حال ساده این فعل را با هم می‌بینیم:

soy – I am

eres – you (s.) are

es – he/she/it is

somos – we are

sóis – you (pl.) are

son – they are

پیشنهاد می‌کنم صرف این فعل را هر چه سریع‌تر یاد بگیرید. احتمالا یکی از مهم‌ترین افعال بی‌قاعده در زبان اسپانیایی که تقریبا در هر جمله‌ای کاربرد دارد، همین فعل است و در بیشتر جمله‌هایی که می‌گوییم، می‌شنویم، می‌خوانیم یا می‌نویسیم وجود دارد.

فعل Haber

یکی دیگر از افعال بی‌قاعده (و مهم) در زبان اسپانیایی، فعل haber است. دیکشنری ممکن است به شما بگوید haber به معنی “to have” است، اما این تمام ماجرا نیست.

برای اینکه در زبان اسپانیایی بگویید “I have a dog”، می‌گویید “tengo un perro”. کلمه Tengo، همانطور که در بالا دیدیم، حالت اول شخص مفرد بی‌قاعده tener است و این کلمه راهی عادی برای گفتن “have” در زبان اسپانیایی است.

بنابراین فعل haber از کجا آمده است؟ بسیار خوب، به جمله انگلیسی “I have eaten” فکر کنید. کلمه “have” در این جمله کار متفاوتی انجام می‌دهد. در این جمله کلمه “have” برای بیان مالکیت یا صاحب چیزی بودن نیست و برای همین نباید از فعل tener استفاده شود. در عوض، این کلمه یک ابزار دستوری است که وجه کلمه را تغییر می‌دهد و در این مورد به شما می‌گوید عملی در گذشته انجام شده است.

این مورد کاربرد اصلی haber در زبان اسپانیایی است و برای وجه‌های مرکب مثل “have” در “I have eaten” استفاده می‌شود. در ادامه صرف این فعل را با هم می‌خوانیم:

he comido – I have eaten

has comido – you (s.) have eaten

ha comido – he/she/it has eaten

hemos comido – we have eaten

habéis comido – you (pl.) have eaten

han comido – they have eaten

پایان یک آغاز

لازم نیست تمام این افعال را همین الان یاد بگیرید. اگر هنوز روی پسوندهای افعال باقاعده تسلط کافی ندارید، باید پیش از آنکه نگران افعال بی‌قاعده باشید، بیشتر روی افعال باقاعده کار کنید.

وقتی احساس کردید آماده هستید، یادگیری افعال بی‌قاعده را شروع کنید و مثل همیشه از اشتباه کردن نترسید. اگر فراموش کردید کدام افعال بی‌قاعده هستند و جمله‌ای شبیه yo sabo را به جای yo sé بیان کردید، مردم همچنان منظور شما را می‌فهمند.

در واقع، اشتباهاتی مثل “yo sabo” بین کودکان و کسانی که زبان اسپانیایی را به عنوان زبان اولشان یاد می‌گیرند، رایج است که به مرور زمان و بعد از تبدیل شدن به یک بومی اسپانیایی‌زبان، این اشتباه حذف می‌شود.

شما چه ترفندها و روش‌هایی را برای یادگیری افعال بی‌قاعده در زبان اسپانیایی به کار می‌گیرید؟

با ما در قسمت نظرات همراه باشید.

بیشتر بخوانید:40 فعل پرکاربرد در زبان اسپانیایی

بیشتر بخوانید:حقه‌های گرامر زبان اسپانیایی برای زبان‌آموزان تنبل