تفاوت بین زبان و گویش

معمولا بیان تفاوت بین زبان و گویش کار راحتی نیست. در حقیقت، تفاوت بین این دو مبحث آنقدر مبهم است که حتی زبان‌شناسان هم نمی‌توانند توضیح دقیقی برای آن پیدا کنند و به توافق نظر برسند. در ادامه ما تفاوت اصلی بین یک زبان (language) و گویش (dialect) را بیان خواهیم کرد:

تفاوت اصلی بین زبان و گویش:

1.زبان یک سیستم ارتباطی است

زبان را می‌توان سرگروه یک سیستم ارتباطی بزرگ در نظر گرفت که تعداد زیادی از کلمات را طی یک روش خاص (گرامر) ترکیب می‌کند و از طریق آن‌ها به برقراری ارتباط می‌پردازد.

به بیان ساده‌تر:

از اسپانیایی گرفته تا زبان مردم موریس و زبان‌های بین‌المللی، همه‌ی این موارد را می‌توان به عنوان زبان یا languages در نظر گرفت.

دوره های آموزش زبان انگلیسی
دوره حضوری	آموزش زبان انگلیسی برای کودکان
دوره حضوری	آموزش زبان انگلیسی برای نوجوانان
دوره حضوری	آموزش زبان انگلیسی برای بزرگسالان

2.سیاست، فرهنگ و تاریخ عوامل موثری هستند

گاهی ممکن است چند زبان مختلف با وجود شباهت زیاد، به عنوان زبان‌هایی مستقل و مجزا در نظر گرفته شوند و وقتی فکر می‌کنیم دو زبان دقیقا یکی هستند، در واقع زبان‌هایی مستقل و مجزا در نظر گرفته می‌شوند. در مجموع عوامل سیاسی، فرهنگی و تاریخی در شکل‌گیری یک زبان تاثیر می‌گذارند و شاید فقط به همین دلیل هم یک زبان را بتوان زبانی مستقل نامید.

برای مثال:

زبان هندی و اردو با وجود شباهت زیادی که به یکدیگر دارند، دو زبان مختلف و مجزا تلقی می‌شوند. چون این دو زبان به دو ملت مختلف تعلق دارد (هندوستان و پاکستان).

مگر اینکه شما نزدیک مرز‌های بین‌المللی زندگی کنید و زبانی که در شهر خودتان به آن صحبت می‌کنید، شبیه زبان مردم روستای کناری باشد.

با این حال وقتی وارد همان کشور می‌شوید، زبان ممکن است تفاوت‌هایی داشته باشد، با وجود اینکه اصولا یک زبان است.

این مسئله به این دلیل است که بیشتر کشور‌ها یک زبان رسمی و ملی دارند (زبانی که توسط سخنرانان و دولت‌مردان مورد استفاده قرار می‌گیرد و در مدارس دروس و مطالب با آن تدریس می‌شوند)، اما مردم یک کشور ممکن است به زبان‌های مختلفی با یکدیگر صحبت کنند. جایی که مبحث «گویش» به میان می‌آید.

3.گویش‌ها یک طیف کلی دارند

گویش، نوع خاصی از زبان است که یک محله یا اجتماع به آن صحبت می‌کنند. گویش معمولا ساختار گرامری، تلفظ، ترکیب و واژگان متفاوتی دارد. در کشور خودمان ایران، مردم شهر‌های مختلف به گویش‌های متفاوتی صحبت می‌کنند که از آن‌ها می‌توان به گویش گیلکی یا گویش کوردی اشاره کرد.

البته هنوز کمی درک این مفاهیم سخت است. چون مردم یک شهر یا کل یک ملت می‌توانند به گویشی خاص (نه یک زبان) صحبت کنند!

در ادامه برای درک گویش مثال مناسبی وجود دارد:

به رنگین‌کمان فکر کنید. اگر رنگ‌های یک رنگین‌‌کمان را زبان (language) در نظر بگیریم، گویش  (dialect) را می‌توان رنگ‌های حد وسط، مثل «سبز آبی» یا «قرمز نارنجی» دانست.

گویش‌ها دو نوع اصلی دارند:

1.گویش وابسته به زبان‌شناسی

این‌ گویش نوعی از زبان است که متقابلا به عنوان گویشی ملموس و قابل فهم در نظر گرفته می‌شود. این مسئله به این معنی است که متکلم یک گویش می‌تواند منظور متکلم گویش دیگر را متوجه شود، بدون اینکه به خودش زحمت یادگیری آن را بدهد.

2.گویش اجتماعی-سیاسی

در مقایسه با زبانی استانداردتر، این نوع گویش به علت عوامل فرهنگی، سیاسی یا اجتماعی، گویش کم اهمیت‌تری در نظر گرفته می‌شود.

البته گویش‌های غیر استاندارد زیادی مثل Romanesco و Occitano وجود دارند که آن‌ها را به عنوان گویش‌هایی از زبان ایتالیایی در نظر می‌گیرند.

چند استثناء هم وجود دارد. برای مثال می‌توان به زبان ناپولی (Neapolitan) و سیسیلی (Sicilian) اشاره کرد. این دو زبان توسط سازمان جهانی یونسکو به عنوان زبان‌هایی مستقل به رسمیت شناخته شده‌اند ولی ایتالیا آن‌ دو را با این عنوان قبول ندارد. بنابراین از این زبان‌ها در سخنرانی‌ها و شرایط رسمی استفاده نمی‌شود.

در مقیاس گسترده‌تر، کشورهایی مثل اسپانیا، کلمبیا، پرو و آرژانتین همگی به یک زبان صحبت می‌کنند، اما نوع آن در این کشورها کاملا با یکدیگر متفاوت است. در حقیقت، آن‌ها به گویش‌های مختلفی از زبان اسپانیایی صحبت می‌کنند.

مثال واضح دیگری که در این میان وجود دارد، مثالی از گویش‌های مختلف زبان انگلیسی است. در بریتانیای کبیر کشور‌های مختلفی از جمله اسکاتلند، ایرلند، انگلستان و … وجود دارند و هر کدام به گویش‌های مختلفی از زبان انگلیسی صحبت می‌کنند. برای مثال، کسی که در لندن زندگی می‌کند شاید تعداد زیادی از اصطلاحات مرسوم در گویش اسکاتلندی را متوجه نشود. آن‌ها حتی جمله‌ی «I don’t know» را  به صورت «I dinnae ken» بیان می‌کنند.

پس لهجه چیست؟

لهجه یا (accent) شیوه‌ی تلفظ کلمات در یک زبان است، خصوصا وقتی که کل مردم یک کشور، منطقه یا حتی اجتماع با آن لهجه جملات آن زبان را ادا می‌کنند. مثل لهجه‌ی بریتانیایی و لهجه‌ی آمریکای شمالی.

به این ترتیب ممکن است مردم در بخش‌های مختلف یک کشور از همان گرامر و واژگان استفاده کنند، ولی کلمات را به شیوه‌ی متفاوتی تلفظ نمایند. ما به این «لهجه‌» یا (accent) می‌گوییم.

براساس محل زندگی و روشی که زبان مادری‌ آموزش داده شده است، لهجه شکل می‌گیرد و روی نحوه‌ی تلفظ کلمات و جملات تاثیر می‌گذارد.

در ادامه مثال دیگری وجود دارد:

در شمال انگلستان، مردم کلمه‌ی «Grass» را با واکه‌ی کوتاهی تلفظ می‌کنند ولی مردم جنوب انگلستان آن را با واکه‌ی طولانی‌تری تلفظ می‌کنند. لهجه‌ی «مایکل فسبندر» (Michael Fassbender)که بازیگری آلمانی-ایرلندی است با لهجه‌ی «جیمز مک اووی» (James McAvoy) اسکاتلندی تفاوت دارد. حتی اگر هر دو سعی کنند که زبان انگلیسی را با لهجه‌ی بریتانیایی استاندارد صحبت کنند. برای همین، کسی که می‌خواهد لهجه‌ی بریتانیایی یاد بگیرد، به او لهجه‌ی RP یا بریتانیایی استاندارد توصیه می‌شود. این لهجه به لهجه‌ی سلطنتی یا (Royal) نیز شهرت دارد.

بسیار خوب، حالا شما راجع به هر یک از این اصطلاحات (لهجه، گویش و زبان) اطلاعات مختصری دارید!

اگرچه هر کدام از این اصطلاحات تعریف مخصوص به خودشان را دارند، اما گاهی درک مفاهیم آن‌ها در مبحث زبان‌شناسی مبهم می‌شود، چون زبان به فرهنگ و سیاست، ارتباط و وابستگی زیادی دارد.

هرچند، برای من این حقیقت مهم است که زبان در حال تغییر است و تنوع زبان شناسی بخشی از زیبایی‌های آن است.

بیشتر بخوانید:چهار ویژگی مشترک سخت ترین زبان های دنیا

بیشتر بخوانید:زبان و فرهنگ چه رابطه‌ای با هم دارند؟