یا شاید بهتر بگوییم، ضربالمثلهای عجیب غریب اسپانیایی! انگار دقیقا از وسط ناکجاآباد آمده‌اند. برخی از آن‌ها به نحوی جمله بندی شده‌اند که هرچقدر هم آن‌ها را بخوانید، جمله‌ای بی معنی و بی سروته دریافت می‌کنید. اما بعد از مطالعه‌ی مفهوم آن، تازه می‌فهمید که منظورش از «دروغ، کوتوله است» یعنی چه!
بیایید فرض کنیم که با دوست آرژانتینی خود، آمیگو بیرون رفته‌اید و همزمان یک نوشیدنی اسپانیایی به اسم yerba را نیز مزه مزه می‌کنید. شخصی را می‌بینید که با تلفن همراهش، اخبار میخواند. او که راجع به دولت مرد منفور و ناشی مطلبی خوانده، به آرامی می‌گوید: “Yerba mala nunca muere.” … چی؟
ضربالمثلهای اسپانیایی همیشه همینطوری هستند. به یکباره وسط پریده و رشته‌ی افکارتان را پاره می‌کنند. برای مثال، ضربالمثل بالا را اینگونه میتوان ترجمه کرد:« سمی‌ها هیچ‌وقت از بین نمی‌روند». در این لحظه با ترس به نوشیدنی Yerba خود نگاه می‌کنید و به «محتوای سمی آن» می‌اندیشید. او چه می‌گوید؟ آیا این یک جور اصطلاح اسپانیایی آرژانتینی است؟ دوستتان متوجه سردرگمی و ترس شما می‌شود و با نامردی، شروع به خواندن آهنگ “Only the Good Die Young.” میکند. اما همینجا قبل از اینکه سکته را بزنید، شما را از افکارتان بیرون می‌کشیم. ضربالمثلهای اسپانیایی را نباید literal و تحتالفظی ترجمه کرد. وگرنه تا ابد متوجه منظورشان نمی‌شوید. در حقیقت، منظور این ضربالمثل از سمی‌ها، همان دولت مرد منفور و نالایف است که هیچ وقت برکنار نمی‌شود.
Felicidades! شما همین الان یک ضربالمثل اسپانیایی آموختید.
احتمالا اگر به تصور این ماجرا ادامه دهیم، دوستتان جمله‌ی “la mentira es un bicho de patas cortas.” را نیز به شما می‌گفت تا شما را بیش از پیش اذیت کند. ترجمهی تحتالفظی این اصطلاح یعنی :«دروغ گفتن، کوتوله است». در حقیقت، این مفهوم را می‌رساند که اگر دروغگوی خوبی نیستید، مردم حتما یک روز مچتان را می‌گیرند.
یادگیری فرهنگ با اصطلاحات اسپانیایی
اصطلاحات نقش پررنگی در نشان دادن فرهنگ و آداب یک کشور ایفا می‌کنند و این نکته در زبان اسپانیایی نیز صدق میکند. ریچارد فورد، نویسنده‌ی معروف آمریکایی در کتاب خود با عنوان طولانی :« “Andalucia, Ronda and Granada, Murcia, Valencia, and Catalonia; the portions best suited for the invalid,“ » –بله، زیادی طولانی– می‌گوید:
اصطلاحات مختلف اسپانیایی، نصیحت‌ها و نکات مختلفی را با جملاتی بامزه، کمی شوخی و چند کلمه‌ی ظاهرا بی معنی به مردم ارائه می‌دهد. اهمیت یک ضربالمثل در اسپانیا شبیه اهمیت شرط بندی در انگلستان است.
اگرچه خب در قرن 21، گرامر و لغات استفاده شده در این ضرب‌المثل‌ها زیادی رسمی هستند. اما آن‌ها جوابی دندان شکن در برابر کسانی هستند که به مطالعه‌ی اسپانیایی امروزی و محاوره‌ای مشغول شده و از ادبیات کلاسیک اسپانیایی فاصله گرفته‌اند. همچنین، با این ضرب‌المثل‌ها میتوان دایره لغات زبان اسپانیایی را افزایش داد.
همچنین، یادگیری ضربالمثلهای اسپانیایی به شما کمک میکند تا لغات کمتر شناخته شده را نیز یاد بگیرید. به نقل قول زیر دقت کنید:
A quien madruga, Dios le ayuda
اگر بخواهیم این جمله را تحتالفظی بیان کنیم، می‌گوییم :«خدا به آنهایی که زود بزرگ می‌شوند کمک میکند». البته این اصطلاح، از نظر مفهومی به ضربالمثل فارسی «سحرخیز باش تا کامروا شوی» نزدیک است. در این جمله، فعل madrugar فعلی ناگذرا و به معنای «زود بلند شدن» است. ولی مجموعا، اگر بدون اینکه از مفهوم آن مطلع باشید جمله را بخوانید، شاید کمی گیج شوید و فکر کنید کسانی که صبح زودتر از خواب بیدار می‌شوند، در خطر هستند.
ضربالمثلهای اسپانیایی فرهنگ، تاریخ، فلسفه و تنوع آداب و رسوم اسپانیایی زبان‌ها را نشان می‌دهند. مطالعه‌ی این ضرب‌المثل‌ها شبیه این است که آثار دون کیشوت یا سایر آثار تاریخی اسپانیایی را بخوانید و اطلاعاتتان را بالاتر ببرید. البته ناگفته نماند که دون کیشوت ضربالمثلهای زیادی را به ثبت رسانده است. همچنین، ضربالمثل خواندن به شما کمک میکند تا تفکری عمیق نسبت به بومی های اسپانیایی زبان و طرز زندگی آن‌ها داشته باشید.
در اصل، ضرب‌المثل‌ها و اصطلاحات اسپانیایی روایت و ماجرایی واقعی را بیان می‌کنند. برای مثال، اگر یک اروگوئه‌ای، مدت زمانی طولانی منتظر چیزی بماند، می‌گوید : “El tiempo pasa. El 104 no.” این ضربالمثل به اتوبوس شماره‌ی 104 اشاره دارد، که خیلی دیر به دیر به ایستگاه می‌رسد و در Pocitos (شهری ساحلی در همسایگی Montevideo (مسافربری میکند. بنابراین، با یادگیری این ضربالمثل، می‌فهمید که باید از اتوبوس 104 در شهر Poctios چه انتظاری داشته باشید!
در ادامه لیستی از معروف‌ترین ضربالمثلهای اسپانیایی برایتان قرار می‌دهیم. برخی از این ضرب‌المثل‌ها اسپانیایی و برخی برگرفته از آمریکای مرکزی و جنوبی است. (اگر نمی‌دانستید، حالا می‌دانید که بیشتر مردم در آمریکای مرکزی و جنوبی به زبان اسپانیایی صحبت می‌کنند). یک سری از آن‌ها نیز از ادبیات اسپانیایی برگزیده شده‌اند.
پس لذت ببرید!
1. No es tan bravo el león como lo pintan.
his bark is worse than his bite
ترجمهی تحتالفظی: شیر آنقدری که باید درنده نیست.
ترجمهی مفهومی: او هارت و پورت زیادی دارد
2. El que no llora, no mama.
the squeaky wheel gets the grease.
ترجمهی تحتالفظی: نوزادی که گریه نمی‌کند، گرسنه می‌ماند.
ترجمهی مفهومی: حق گرفتنی است
3. A río revuelto, ganancia de pescadores.
At troubled waters, fishermen gain.
ترجمهی تحتالفظی: ماهی‌گیر از آب کثیف منفعت می‌برد.
ترجمهی مفهومی: از آب گل‌آلود ماهی گرفتن
نکته: این ضربالمثل از نظر تحتالفظی نیز شبیه ضربالمثل فارسی خودمان است و به کسی اشاره دارد که با ضرر زدن به دیگران، منفعت می‌برد. جالب است بدانید که کلمه‌ی revuelto در این ضربالمثل، به معنای تقلا کردن و برهم زدن نظم است. در حقیقت، به تاریخ آمریکای لاتین اشاره دارد که در هرج و مرج حکومت استبدادی، برخی ماهی‌گیرها از آب گل‌آلود خوب ماهی گرفتندL
5. Lavar puercos con jabón es perder tiempo y jabón.
“Never wrestle with pigs. You both get dirty and the pig likes it.”
ترجمهی تحتالفظی: شستن خوک با صابون، وقت و صابون هر دو را تلف میکند.
ترجمهی مفهومی: آب در هاون کوبیدن
البته شاید بد نباشد معنی تحتالفظی ضرب المثل انگلیسی را نیز بدانید که می‌گوید:«من با خوب کشتی نمی‌گیرم، چون در این صورت هر دو کثیف می‌شویم و خوک از کثیفی لذت می‌برد.»
6. El que lee mucho y anda mucho, ve mucho y sabe mucho.
He who walks a lot and reads a lot, sees a lot and knows a lot.
ترجمه تحتالفظی: هرکسی که زیاد راه میرود و زیاد میخواند، زیاد میبیند و زیاد میداند.
مفهوم این ضرب المثل را به راحتی میتوان از ترجمهی تحتالفظی آن نیز فهمید. این ضربالمثل همه را به سفر، تحصیل و کسب دانش تشویق میکند.
7. ¿Qué locura o qué desatino me lleva a contar las ajenas faltas, teniendo tanto que decir de las mías?
People who live in glass houses shouldn’t throw stones.
ترجمهی تحتالفظی: چه حماقتی باعث می‌شود تا تقصیرات دیگران را بشمرم، ولی خودم را نادیده بگیرم؟
ترجمه مفهومی: تا نوک بینی را دیدن
این نیز یکی دیگر از ضربالمثلهای دون کیشوت است. به خاطر داشته باشید که در زبان اسپانیایی، وقتی می‌خواهند یک جمله‌ی سوالی مطرح کنند در ابتدا و انتهای جمله علامت سوال قرار می‌دهند. با این تفاوت که علامت سوال اولی برعکس است.
8. La senda de la virtud es muy estrecha y el camino del vicio, ancho y espacioso.
The path of virtue is very narrow and the road of vice broad and spacious.
ترجمه تحتالفظی: جاده‌ی تقوا و پرهیزگاری بسیار تنگ و باریک و جاده‌ی گناه‌کاری بسیار فراخ و وسیع است.
بله، ضرب المثلی دیگر از دون کیشوت که انسان را به تقوا و خودشناسی تشویق میکند.
9. A caballo regalado, no se le miran los dientes.
Never look a gift horse straight in the mouth.”
ترجمهی تحتالفظی: دندان‌های اسب پیشکشی را نمی‌شمرند.
تعجب کردید؟ من هم تعجب کردم اما ترجمهی تحتالفظی این ضربالمثل دقیقا همانند ضربالمثل فارسی زبانان است. البته در مقالات زیادی راجع به کاربرد بین‌المللی ضرب‌المثل‌ها صحبت کرده‌ام. بدون شک چنین ضرب‌المثلی به شما نشان می‌دهد که هرجای دنیا که بروید، فرقی نمی‌کند ایران یا آمریکای جنوبی. مردم در بسیاری از عقاید شبیه به یکدیگر هستند. جالب اینجاست که بومی‌های انگلیسی زبان نیز این ضرب المثل را دقیقا با مثال اسب و دندان به کار می‌برند.
10. Como agua para chocolate.
ترجمهی تحتالفظی: مثل آب برای شکلات
ترجمهی مفهومی: مثل آب روی آتش!
Laura Esquivel، نویسنده‌ی اسپانیایی از این ضربالمثل برای عنوان کتابش استفاده کرد. در کشورهای آمریکای مرکزی، به خصوص مکزیک، به جای شیر از آب برای تهیه‌ی شکلات داغ استفاده می‌گردد. وقتی آب جوش می‌آید، آن‌ها شکلات را به آن اضافه می‌کنند. در حقیقت این ضربالمثل به آرام شدن ناگهانی یک شخص بسیار عصبانی یا درد بسیار زیاد اشاره دارد.
11. Las cuentas claras y el chocolate espeso.
ترجمه تحتالفظی: حساب پر پول است و شکلات ضخیم
بومی‌های اسپانیایی زبان معمولا از شکلات برای ضربالمثلهای کاری و تجاری استفاده می‌کنند. این ضربالمثل به شما توصیه میکند که به طور کامل شفاف سازی کنید و هر حسابی را قبل از شروع مشارکت، چک کنید. در این ضربالمثل حساب پاک با شکلات مقایسه شده است. همانطور که هر چه شکلات ضخیم‌تر باشد بهتر است، هرچه حساب پرپول‌تر باشد بهتر است.
12. Donde hay gana, hay maña.
ترجمهی تحتالفظی: وقتی هدفی داشته باشی، توانایی‌اش را نیز داری
ترجمهی مفهومی: خواستن توانستن است.
اصلا هم سخت نیست. با یک جمله‌ی کوتاه سعی دارد به شما بگوید که اگر اراده کنید، می‌توانید به خواسته‌هایتان برسید. این ضربالمثل، توصیه‌ای مناسب به کسانی است که در بزرگسالی می‌خواهند زبان اسپانیایی یاد بگیرند. یک ضربالمثل اسپانیایی دیگر می‌گوید: “.Nunca es tarde si la dicha es buena” که یعنی ماهی را هر وقت از آب بگیری، تازه است!
خب، حالا کلی ضربالمثل جدید آموختید که می‌توانید به مفهوم آن‌ها تفکر کنید-اگر هنوز این ضرب‌المثل‌ها را یاد نگرفته‌اید، چیزی دیر نشده است. از همین الان شروع کنید، چون ماهی را هر وقت از آب بگیری، تازه است!
بیشتر بخوانید:یادگیری سریع اسپانیایی با یک نکته ساده
بیشتر بخوانید : 10 عبارت بامزه‌ی اسپانیایی راجع به شیر
نظر خود را با ما در میان بزارید